Іван Шамякін - Пошукі прытулку

— Я не такі.

— Не трэба стагнаць, бацька, — сказала Паліна.

— Я не стагну. Чула ты ад мяне? Можаш назваць старым занудам?

— Не, не чула. Але ў тым i бяда, што вы стогнеце не перад намі. Перад сабой.

— Як ты магла пачуць мой стогн перад самім сабой? Гэта — штось з падсвядомасці.

— А яна — шаманка, у яе маці чарадзейка.

— Ну, ты выдумаеш! Мая маці праваслаўная, ніводнага богаслужэння не прапускае.

Успамін пра старога сталяра даў тэму на ўсю вячэру — пра філасофію жыцця. Нават Светка выказвала свае дзіцячыя фантазіі, i часта зусім не прымітыўныя.

«Вось так бы кожны вечар. А то сядзім, як сычы», — падумаў Ігнат. A ўначы прыйшла нядобрая думка: «Гэта яны таму такія ўзбуджаныя i вясёлыя, што я ад'язджаю, без мяне ім лепш».

Адганяў яе, думку гэтую, але яна назойліва вярталася i вяла за сабой тыя, якія прыходзілі ўжо не аднойчы — пра свой фінал. Не, не смерць страшыла i наганяла жалобу да слёз. Самае цяжкае было ўсведамляць, што нехта з блізкіх сапраўды думае, што без яго ім жылося б... не шчаслівей, не, на гэта наўрад хто спадзяецца ў такім... даруй мне, Госпадзі... у такім бардаку. Але, можа, спакайней, без клопатаў, без гарчычнікаў i клізмаў.

Здзівіўся: позна заснуў — рана прачнуўся. Як тольKi Паліна першы раз бразнула на кухні каструляй.

Поезд адыходзіў у дзевяць раніцы.

У купэ ўвайшоў сусед, адзін, перад самым адыходам поезда. Не павітаўся. Ігнат Андрэевіч павітаўся першы. Пасажыр прыветліва адказаў.

Сеў, падняў каўнер плашча, хоць ў вагоне было даволі цёпла, i літаральна праз пяць хвілін, як састаў крануўся, смачна захроп.

Ігнат пазайздросціў яму i загадаў сабе ўзяць з суседа прыклад.

Прываліўся ў куток каля дзвярэй, павесіўшы на кручок партфель, у якім былі разцы для Ціхана i канадскае насенне гародніны; няхай брат пасее — у каго лепш вырасце.

Прачнуўся ад галасоў у тамбуры. Поезд стаяў.

Сусед глядзеў на яго вясёлымі вачыма.

— Аднак моцныя вы на сон. Я з паўгадзіны пакімарыў, а вы ад Асіповіч да Жлобіна.

— Хіба ўжо Жлобін?

— Не чуеце гармідар на пероне? Плюшавыя лялькі прадаюць.

У купэ ўвайшла пажылая жанчына з вялікім мяккім клункам. Хораша ўсміхнулася. Усмешка гэтая чымсьці нагадала Ігнату ўсмешку Марыны, яго першай жонкі. Тую, даўнюю, на Тамарыным вяселлі. Але калі тое было? Павел у арміі адслужыў. Ці жывая яна, яго першае каханне? Жывая. Пра смерць Тамара ці дзеці яе паведамілі б. Якая ж яна цяпер? Бяззубая бабуля? I дзіўна — у яго моцна забілася сэрца. Быццам ён ехаў на сустрэчу з чалавекам, якога не бачыў чвэрць стагоддзя. Ды не, не з ёй. I не з «вясельнай» маці. А з той Марынай, якую кахаў, якая была яго жонкай паўстагоддзя назад, вясёлай, шумнай.

Заплюшчыў вочы, але прывід Марыны не адступаў. I не адзін. Ён бачыў тры Марыны: маладую даярку ў белым халаце, сівую заклапочаную гаспадыню на вяселлі дачкі. I — як у тумане — сённяшнюю, без выразнага аблічча. Адна старэчая постаць.

«А чаму б мне не наведаць яе? — з'явілася нечаканая думка. — Не чужыя ж. Дачка ў нас. Міма ж буду праязджаць».

Чым больш думаў пра Марыну, тым больш мацавалася жаданне сысці на знаёмай станцыі.

Але было i сумненне. Ці трэба гэта? I страх: як прыме Марына? Ад яе i ад старой можна ўсяго чакаць.

«Ды не, не пагоніць мяне. На Тамарыным вяселлі была ціхая, уважлівая i відно было: радавалася, што побач з дачкой у царкве i ў загсе — яны, бацька i маці.

Хвілін дзесяць сядзеў моўчкі, заглыблены ў свае думкі, у сваю таемную варажбу: выйсці, не выйсці? Гаварлівая новая пасажырка раздражняла. Украінка. Купіла плюш.

— Я ж дабрэнна ўмею шыты. Такі мой бізнес.

А станцыя — тая, на якой ён выходзіў з цягніка i садзіўся ў яго сотні разоў, — няўмольна набліжалася. Спалохаўся: не праехаць бы. Падхапіўся, апрануў пінжачок.

— Вы куды? — спытаў мінскі сусед. — Да Гомеля яшчэ далека.

— Мне не да Гомеля. У Гомель пазней. Мне тут трэба наведаць аднаго чалавека.

Узяў партфель, развітаўся з пасажырамі. Спытаў у правадніка: спыняецца на станцыі?.. Спыняецца.

Усё такое ж, як было i паўстагоддзя назад. Счарнелы элеватар, накрыты новым шыферам. Платформа, здаецца, тая, драўляная, выбітая ботамі, на якую сотні разоў ступалі яго ногі... маладыя ногі. I ліпы, здаецца, тыя ж. Ці такія ж выраслі новыя? За паўсотні гадоў усё магло вырасці. Аднак будынак станцыі той жа, адбудаваны пасля вайны, дзіўна, па тым жа дарэвалюцыйным праекце — з чырвонай цэглы.

Ступіў на дошкі платформы, яны знаёма зарыпелі. Цеплавоз натужна засіпеў, i над элеватарам узляцела чарада вераб'ёў, як i тады, калі гудзелі паравозы.