Іван Шамякін - Пошукі прытулку

— Голас у вас змяніўся. Я не адразу пазнаў.

— Пагрубеў? Патанчэў?

— Ды як вам сказаць? Каб Зыкінай, то я сказаў бы: памаладзеў.

Насця засмяялася. I Тамара з кухні падала голас:

— Адзыкаў дзед сваё.

— Не жартуйце. У старых, сапраўды, голас мае цікавую адметнасць: у адных садзіцца да хрыпласці, у другіх — танчэе так, што боязна робіцца: не парваўся б. Запытаю ў музыкаў, як гэтая з'ява называецца.

— Старасцю гэта называецца, мой дарагі ўнук.

— Дык i старасць жа розная. Я недзе чытаў, што найбольш цяжкі перыяд у жыцці чалавека — сярэдні век. Ёсць усходні анекдот: спачатку чалавек — салавей, потым — асёл, працуе, як ён, потым — сабака, сцеражэ багацце, а потым, калі старэе... Насця, кім робіцца? -

— Не помню я тваіх анекдотаў. Можа, пастухом, унукаў пасе?

— А што! Ты ганаровы занятак прыдумала старым.

— Толькі каго пасвіць? Дзяцей бабы не хочуць нараджаць, — сур'ёзна сказаў Павел Іванавіч.

— А чаму бабы? — абурылася Насця.

— Не жанчыны вінаватыя — жыццё, — сказаў Ігнат Андрэевіч са смуткам.

— I мужчыны! Вунь нашага Паўліка ўжо чэрці не ажэняць, — засмяялася Насця. — Сем нявест меў...

— Не кляні, Насцюха. Як толькі цябе аддамо замуж, я тут жа ажанюся.

— Філосафы! Накрывайце стол! — гукнула з кухні гаспадыня. — Дранікі гатовыя!

Ах, вось што так смачна пахне: дранікі на сале! Лепшы ласунак маленства.

Калі Ігнат Андрэевіч увайшоў у самы прасторны пакой цеснай трохпакаёўкі, стол быў ужо накрыты.

Павел Іванавіч зморшчыўся, гукнуў жонцы:

— Тамара! Перасохнуць твае блінцы. Чым размачыць? Такі госць — i ўсухамятку!

— Ведаеш ты, дзе размочка.

— Во так i сказала б. А то цямніш, палохаеш гасцей. Насця, чаркі!

Сам выйшаў у суседні пакой i прынёс пузаты ёмісты графін цёмна-карычневай настойкі.

Чаркі імгненна апынуліся на стале.

— Каму даручым разліваць? Хто найлепшы віначэрпій?

— Разалью я, — сказала Тамара, скідваючы фартух i надзяваючы кофтачку. — Я усім знаю норму.

— Ну, першы тост за бацьку. Каб жыў да ста гадоў!

— Навошта? — пасміхнуўся Ігнат. — Каму гэта патрэбна? У няпоўныя восемдзесят няма куды падаццы, — i скалануўся: «Навошта такое прызнанне? Як крыўда на Андрэя, на Паліну. А гэта несправядліва».

— Прыходзь да нас, дзядуля, — запрасіла Насця. — Мы будзем весяліць цябе.

— Дзякуй, унучка.

Астатнія яе не падтрымалі — ні Тамара, ні Павелстарэйшы, ні Павел-малодшы. Госць адзначыў ix маўклівую далікатнасць i прапанаваў сустрэчны тост:

— Я вып'ю за вас. За маладых...

— Гэткая маладая? — скрывілася Тамара.

— Не згінайся, бабуля, у пяцьдзесят! — весела запярэчыў ёй муж. — Тады будзеш стагнаць, калі дажывеш да дзедавых гадоў. Хоць i ў бацькі твайго... Што за гады? Дзве сямёркі! Драбяза.

— Гэта праўда. Але сямёркі пікавыя. Чорныя.

— Піце. А то доўга будзеце высвятляць, у каго якія сямёркі, — сказала гаспадыня i першая да дна перакінула сваю чарку.

Пітво смачнае — салодка-горкае, водарнае, на нейкіх ягадах i травах настоенае.

Ігнат даўно не ўжываў алкаголю, i ў яго адразу весела зашумела ў галаве, i прыйшло замілаванне да ўсіх гэтых блізкіх людзей i горкі папрок сабе, што так рэдка наведвае ix. Хацеў перад імі асудзіць сябе i паабяцаць, што будзе прыходзіць. Але i пад чаркай не губляў рэальнасці. Яму хочацца быць у вясёлай сям'і. A ці ўсе тут будуць радавацца яго прыходам? Людзі могуць быць занятыя справамі ці быць не ў настроі. Нават малая Насця. У яе гады не дзед прадмет цікавасці.

— Еш, бацька, еш, — ласкава, па-хатняму, запрашала дачка.

I ён еў апетытна i многа, бо даўно ўжо не меў такой вячэры, бадай, з прыёму ў мітрапаліта... Ды там прысмакі рэстаранныя, а тут усё хатняе: капуста, якая i да вясны трымае сваю свежасць, марынаваныя рыжыкі, сала, паўпатэльні луку i — галоўнае — дранікі.

Падумаў з крыўдай пра нявестку: «Няўжо Паліна не можа спячы такія дранікі? — i вырашыў: — З'езджу на

рынак, куплю сала. Спяку сам. I пачастую сваіх інтэлігентаў».

Не помніў, у якім кантэксце размовы сказаў, быццам пахваліўся:

— А мая нявестка сем моў ведае. Ды навошта, думаю я?

— Як навошта? О, каб я ведаў столькі моў, то гроб бы грошы лапатай. I не якія-небудзь — зялёныя, — сказаў Павел-малодшы. — Я адну ведаю, англійскую, i то магу адхапіць «халтурку». Мовы ў наш час — багацце.

— I разарэнне, — сказала Тамара.

Павел-малодшы i Насця спрабавалі даказаць перавагу рыначнай эканомікі. Дзіўна, што тут аспрэчыла ix маці i даволі пераканаўча. Дзед адчуваў няёмкасць — зноў двое старых б'юць маладых, падводзячы тэарэтычны i практычны падмурак. Павел-бацька не лез ў ix спрэчкі. Але не ўсе ведалі, што вопыт майстраналадчыка дапамог бы яму i аспрэчыць, i падтрымаць любую эканамічную думку, прычым зрабіць ён гэта мог бы проста i доказна — у залежнасці ад таго, што патрэбна было ў той ці іншы момант, якога апанента трэба было спляжыць. На заводзе супраць вучоных-лектараў выпускалі яго, тэхніка-наладчыка, — i нярэдка тэарэтыкі «скісалі» перад практыкам. Больш шчырыя прызнавалі, што тэорыя адстае ад жыцця, абяцалі разабрацца. Дома свае «рэбусы» расказваў хіба сыну. Жонкі баяўся: яна магла паслаць далёка. Бацьку яе шкадаваў: старога склеротыка заблытаць можна лёгка. Але негасцінна гэта: выйдзе, што б'е ляжачага. Няхай дыскутуе з Насцяй. Аднолькавы ўзровень. Дачцэ сказаў: