Іван Шамякін - Пошукі прытулку

Але ўсё гэта было ў першыя гады пенсіянерства. Цяпер яго выкінулі, напэўна, i ca спісу рэцэнзентаў, год не прысылалі ніводнага рукапісу. Крыўдна было. Аднак прасіць не стаў. Можа, i таму яшчэ, што страціў веру ў акадэмічную навуку, якой аддаў усё жыццё. A быў жа час, калі за яго гатункамі бульбы i буракоў з доеледнага поля запісваліся ў чаргу блізкія i далёкія калгасы i саўгасы, з Украіны i Расіі прыязджалі. Гэтым можна было ганарыцца: марна праца не гінула — ні яго, ні калектыву, які ён узначальваў.

Відаць, бяда не ў яго старасці, a ў тым, што ад калектыву таго засталася хіба адна назва. Нішто не ідзе на паляпшэнне.

Жаданні ў Ігната Андрэевіча ўзнікалі заўсёды нечакана. У плыні думак, настрояў, пачуццяў выплывала адно, не самае важнае, але такое, што хацелася здзейсніць хутчэй, не адкладваючы. Ведаў: адклад не ідзе на лад. Заўтра запалоняць іншыя жаданні, няхай i нерэальныя, невыканальныя, але яны ўсё роўна пацясняць сённяшнія, такія простыя для ажыццяўлення.

Успомніў Тамару, яе дзяцей, сваіх унукаў i дакараў сябе, што не бачыў ix, можа, паўгода. Сама старасць — нерухомае балота, час не ляціць, як у маладосці, але як бы робіць касмічныя рыўкі i тым хутчэй набліжае «бегуна» да фінішу. Ляціш у бязважкасці.

З маладым спрытам ускочыў у аўтобус, праз колькі прыпынкаў перасеў у тралейбус. Ліфт, як часта бывае ў гэтым далёкім раёне, не працаваў, што сапсавала настрой. Ці вытрымае яго пасляінфарктнае сэрца сем паверхаў? Адпачываў на кожнай пляцоўцы. Адчуў сябе героем перад знаёмымі дзвярыма — амаль без задыши! «даскакаў заяц». Захваляваўся перад тым, як націснуць кнопку званка. Адчыніў яму Павел, Тамарын муж. Яго старылі глыбокія залысіны, але маладзілі вочы, напоўненыя іскрамі смяшынак. I цела было маладое, мускулы ажно пружынілі — ён сустрэў госця ў ружовай майцы. Крыкнуў гучна, весела:

— Глядзіце! Хто да нас прыйшоў! Які госць!

Выглянула з кухні ружовашчокая Тамара. Сказала проста, быццам бачыліся раніцай:

— Праходзь, бацька. Да вячэры паспеў.

Хацеў сказаць, што есці не хоча, але гэта была б няпраўда. Есці ён хацеў, тым больш, што з кухні смачна пахла смажаным мясам. Такога вось свежасмажанага мяса не еў ён даўно. Яго кармілі каўбасой, якая выклікала ўсмешку, бо заўсёды прыгадваўся дачны кот, які грэбліва адварочваўся ад такога пачастунку. Тады ўсе рагаталі:

— Во, зараза! Людзі лопаюць, а ён чмыхае. Зажраўся.

Вылецела трохі запознена, пэўна пераапранала сукенку, Насця.

— А-а, дзед! Добры вечар, дзядуля.

— Добры вечар, унучка. Чаму не заглядваеш?

Збянтэжылася, бо не ведала прычыны — чаму?

Ігнат Андрэевіч любаваўся ёю. Яна змянілася за час, пакуль не бачыў. Выцягнулася. Аформілася ў дзяўчыну. Толькі з твару бледная, не такая, як бацька i маці, быццам не з адной кухні харчуюцца.

— Як твае поспехі, Насця?

— Цягну.

— Апошні клас, — нагадаў Павел.

— Гэта я памятаю, што выпускніца. Ляціць час.

— Ляціць, Ігнат Андрэевіч, ляціць. Bo i я ўжо лысею, — правёў рукамі па залысінах.

— Чым ты хвалішся, тата? — скрывіла вусны Насця. — Да таго ж, не палысеў яшчэ.

— Хутка, дачка, галава мая будзе, што бубен, — весела засмяяўся. — Во музыку наладзім.

— A Паўла-малодшага няма?

— Дома. Вынаходніцтвам займаецца.

— Ён ужо два патэнты мае, — з гонарам за брата сказала Насця.

Павел рабіў на тым жа заводзе, што i бацька, майстрам-наладчыкам пасля тэхнікума.

На Тамарыным юбілеі Павел Іванавіч скардзіўся, што пася арміі сын не пайшоў у палітэхнічную акадэмію. 'f. 'j -

— А талент, далібог, талент. Такое можа скляпаць, што ахнеш. Чэрціць дзень i ноч. Вынаходцам стаў. А вучыцца завочна. Жылісты. Не ў бацьку. У дзеда пайшоў. Акадэмікам стане. Не інакш. Я i задачу яму паставіў: раўняйся на дзеда.

Ігнату Андрэевічу хацелася сказаць, што не трэба раўняцца на яго, бо i ў акадэміка шчасця нямнога. Але ::іба моз::на сказаць такое? Выдаць сваё бязрадаснае жыццё?

Паскардзіцца можна калегам, што самі ў такім жа становішчы, a сваім ні ў якім разе. Перад імі трымай хвост трубой. Але словы пра ўнука нагадалі сына, i ён, бадай упершыню, параўнаў ix прафесіі — следчага i наладчыка станкоў, вынаходцу. Хто больш патрэбны грамадству? Абодва патрэбныя. Аднак чамусьці захацелася, каб Андрэй быў слесарам, а жонка яго простай жанчынай, ласкавай, сардэчнай, добрай гаспадыняй.

Ён, Павел Ігнатавіч i Насця ўсё яшчэ стаялі ў вузкім калідорчыку. А Тамара завіхалася на кухні. Яна гукнула мужу i дачцэ:

— Вядзіце ж дзеда ў сталовую.

Выйшаў з пакоя Павел-малодшы, без слоў паціснуў дзеду руку.