Іван Шамякін - Пошукі прытулку

Марына не хвалявалася: яна выцягнула лагчыну. Праўда, была i тут свая цяжкасць: частку травы з лагчыны трэба выносіць з вады на бугор — для прасушкі. Сваё сена на лузе не пакідалі, усё перавозілі ўлетку, стагавалі на гародах, складалі пад паветкамі, на гарышчы хлявоў. Частка калгасных стагоў стаяла ля саннай дарогі. Неяк павялося тут, не ў прыклад іншым гаспадаркам, што калектыўнае кралі радзей; Гайка ўмеў арганізаваць ахову, i міліцыя як бы аднаму яму служыла.

Марыне, як заўсёды, пашанцавала: яна выцягнула зайздросны для іншых участак — найгусцейшая трава, падсеяная, з канюшынай.

Касцоў яна наняла за грошы. А зграбала, складала ў вялікія копы сама, каб менш прамачыў дождж, бо заўжды дождж ідзе не там, дзе просяць, а там, дзе косяць. I вазіла сама з дапамогай пляменніц на трактарным прычэпе.

Ігнат не вытрымаў перасыпаць пясок з малымі — напрасіўся калі не падаваць сена, то ўкладваць яго на прычэпе, а гэта работа ўмелых, не кожны ўмее скласці воз так, каб не абрынуўся. На вазы дзедаўскім спосабам, пад рубель, накладвалі часам больш, чым на вялікі трактарны прычэп, які мог бы павезці ў тры разы больш.

Марыне не падабалася, як ён укладвае — ссадзіла з прычэпа, як малога, падпашкі зняла. Спрытна ўзлезла сама. Яна ўмела ўсё.

Ігнат Андрэевіч не мог стаяць склаўшы рукі, узяўся памагаць дзяўчыне.

Марына папярэдзіла:

— Не бяры, дзед, на пуп.

Ён раз ускінуў, другі, трэці... Атрымаў нават пахвалу:

— Глядзі ты, не развучыўся акадэмік.

А потым натрапіў пласт зляжалага сена. З натугай падняў яго над галавой і... не здолеў кінуць на прычэп: ношка крутнула яго, i ён разам з ёй упаў бокам на зямлю, добра, на пацярушанае сена.

Марына войкнула. Саскочыла з прычэпа, падбегла да яго, збялелага ад болю ці спалоху.

— Жывы, Ігнась?

— Жывы. Толькі бок баліць.

— Левы? Нядобра. Не паднімайся. Ляжы. Хатылёвы тут на машыне. Папрашу завезці цябе ў бальніцу.

— Не трэба. Пабаліць i перастане.

— Няхай дактары скажуць.

У яго была з сабой кардыяграма паўгадовай даўнасці. Захапіў для параўнання. Страшнага нічога не здарылася. На шчасце. Марына ажно перахрысцілася. Гэта яго кранула, i ён адчуў незвычайную ўдзячнасць да яе. Яшчэ большую, калі яна згадзілася забраць яго дадому i — Бог літаслівы — расцяжэнне мышцы лячыць дома.

— Тыдзень патрымайце ў пасцелі. Не прымушайце сена грузіць, — сказаў доктар.

— Хіба лыжку ўзяць прымушу.

— Правільна. Мужа трэба берагчы. Мужчыны ў нас мала жывуць.

— Мой будзе жыць да ста гадоў, — засмяялася Марына.

Тое, што выдала сябе за жонку, нарадзіла ў Ігната супярэчлівыя пачуцці: надзею (на што? запісацца ж адмовілася) i страх (да якога часу яна будзе няньчыць яго? a калі боль надоўга?).

Боль праходзіў. I стары адчуваў сябе да радасці ўтульна i спакойна ў прахалоднай хаце, у адзіноце: галоўнае, не страшылі думкі пра будучае, пра смерць.

Марына памагала сваякам парадкаваць сена. Але з'яўлялася заўсёды ў абед, рана вярталася ўвечары: сваяк на сваіх «Жыгулях» вазіў яе дагледзець хворага. Акуратна наведвалася фельчарка. Бок балеў, але ён Hiкому не скардзіўся, толькі, чаго не заўважыла Марына, кій з правай рукі пераклаў у левую — гэта паслабляла боль.

Прызвычаіўся i да гэтага болю. Ці мала што ў яго, старога, балела?

Наступіла жніво. Прыпар. Марына жала сярпом дзялянку жыта на сваёй сядзібе.

— Навошта табе жыта?

— A ў мяне свінні. Камбікорму не купіш. На адной бульбе не выкарміць. Ды i самагонку трэба выганяць. За гэтую плату дровы прывязуць. За добрага «гусака» i папілуюць, i паколюць.

Трывожыла Ігната Андрэевіча адно: тое ж адзіноцтва, якое перажываў у шумнай сталіцы. Яго цягнула да людзей.

Жніво было цяжкім, часта лілі дажджы. Разумеў, што гэта бяда. Але любіў такое надвор'е: яно не дазваляла гуляць «у маладосць», давала магчымасць старасці адчуць сваё месца. За лета ён навучыўся прачынацца калі не разам з Марынай, то не намнога пазней. А цяпер зноў бывалі дні, у дождж, калі ён спаў ледзьве не да паўдня. Марына будзіла яго са смехам:

— Снеданне праспіш.

Марыніна абыякавасць да таго, як ён праводзіць час, таксама трывожыла. Абмялеў ручэй яе слоў. Размова набыла бытавы характар, у пэўным сэнсе адчужаны. Яго змрочнасць узмацнялася, калі, здаралася, за доўгі дзень гаспадыня гаварыла дзесятак слоў.

Ён змагаўся з уласнай сумотай. Два месяцы бясхмарнага жыцця былі шчасцем, якое можна было параўнаць з маладосцю.

Чым Марына незадаволена? Можа, яе нехта настройвае? Хто? Тамара? Прыязджала месяц назад i паводзіла сябе, як належыць дачцэ, прыкметна радавалася, што маці i бацька зноў разам.