Іван Шамякін - Пошукі прытулку

— З цябе мог бы выйсці добры палітолаг, каб ты не лянілася пісаць.

— Буду я сушыць галаву! Няма дурных. Хопіць цябе.

— Я палітыкай не займаюся.

— A казаў, твая навука — чысцейшая палітыка.

— У пэўным сэнсе гэта так. Без яе не існавалі б дзяржавы.

— Ох, як мне ўсё абрыдла! Гуд бай, дарагі мой. Гутэн нахт. Так?

Ён паглядзеў ёй услед, падумаў: «Прыгожая, чартоўка. Якая дасканаласць форм! Вывесці б формулу прапорцый чалавечага цела. Чаго не дарабіў Бог... Аднак чытаць, чытаць!..»

Але высновы немцаў не лезлі ў галаву. Узлаваўся на Ядвігу: расстроіла сваім глупствам творчы настрой.

Трапілася слова, якога не разумеў. Пашукаў у нямецка-рускім слоўніку, там не было: спецыфічна-навуковае. Ад незразумелага слова не разумеў цэлага сказу, думкі, а выснова яўна заключала новае — тое, пра што ён не мог здагадацца з логікі ўсяго доўгага, складанага разважання аўтараў. Хадзіў па кухні, кудлачыў парадзелыя валасы. Злаваўся на жонку: затуманіла мазгі. А яна ў дадатак уключыла гучней звычайнага тэлевізар. Слоў ён не разбіраў, чуў рогат залы. З чаго так іржуць? Папрасіць Ядзю выключыць? Можа, i выключыць, але колькі можа нагарадзіць новых глупстваў!

I думкі ад матэматыкі пераключыліся на жонку, на яе характар, на ix адносіны. Няўжо ўсе сем'і такія? Не, яго бацькі жылі зусім інакш: простыя сяляне, a колькі ў ix было цнатлівасці, павагі адзін да аднаго! Ядзя — дачка інтэлігентаў. Але ці ёсць у яе інтэлігентнасць? Была. Якой незвычайнай была дзяўчынай!

Яны пазнаёміліся на юбілейным універсітэцкім вечары. Танцавалі. Ён, малады, любіў танцаваць. Малады... A ці не рана ты запісаў сябе ў старыя? Не толькі любіў — шыкоўна танцаваў, бо калі яшчэ быў студэнтам, наведваў у клубе прафсаюзаў вечары бальных танцаў. Стары не стары, а жаданне танцаваць знікла. Не знікла — часу шкадаваў, калі засеў за дысертацыю, кандыдацкую, доктарскую. А дарэмна ён шкадуе часу, ад гэтага, можа, i ўзнікае непаразуменне паміж ім i жонкай. Яна не ведае, куды падзець свой час, шукае занятак, i, магчыма, мае задавальненне ад таго, што шпіляе свайго мужа. Спачатку вадзіў яе на танцы туды ж — у клуб. Але там падхоплівалі маладыя скакуны, i Ядзя больш ахвотна танцавала з імі, чым з ім, класным танцорам. I яму было непрыемна. Не хацеў называць гэта рэўнасцю, прыніжаць сябе такім банальным пачуццём, аднак дотык да яе чужых рук, якія абдымалі яе стан, непрыемна рэзаў па сэрцы. Сказаў ёй пра гэта, тлумачачы, чаму знікла жаданне наведвацца ў клуб. Ядзі гэта спадабалася. Яна весела смяялася.

— Раўнуеш?

— Раўную.

— Значыцца кахаеш. Лепшы доказ.

Гэта было ў дні ix агульнага шчасця. Куды яно дзелася, шчасце? Выходзіць, кароткі яго век. Ці бывае яно на ўсё жыццё?

...Аднак як было ў той першы вечар?

— Як ваша імя?

— Ядвіга.

— Прыгожа.

— А ваша?

— Аксён.

— Ёсць такое імя?

— Ёсць Аксёнаў. Ад Аксёна.

— А як вас малога называлі?

— Маці — Аксёнчык, сябрукі — Ксеня.

Яна засмяялася.

— Дык жаночае гэта імя — Ксеня. А хто вы?

— Я — дацэнт матэматычнага факультэта.

— Такі малады дацэнт? У нас на юрыдычным усе выкладчыкі — старыя апёнкі. Адзін з бародкай.

— У вашы дваццаць вам саракагадовыя здаюцца старымі.

— Адкуль вы знаеце, што мне дваццаць?

— Я ж матэматык. Я ўмею лічыць... Па вачах вашых. Па валасах. Па танцах. Падарыце мне усе вальсы, полькі, мазуркі...

— A рокі?

— Магу i рок.

— Вы ўсё ўмееце.

— Хачу ўсё ўмець, асабліва ў навуцы сваёй.

— Не сумна вам з матэматыкай?

— Яна — што каханая нявеста. Кожны дзень адкрываеш новае. Я i ў вас хачу адкрываць новае.

— Гэта прызнанне?

— Лічыце так. Дзе мы сустрэнемся?

— Тут. Будзе вечар сустрэчы былых студэнтаў.

— Праз тыдзень? Чакаць тыдзень? Я не магу.

— Усе матэматыкі такія нецярплівыя?

— Не знаю, як усе. А я такі.

Была позняя восень — холадна. Але на другі дзень сустрэліся на станцыі метро. Доўга хадзілі пад зямлёй, потым, па яго прапанове, падняліся ў сквер. Каля пад'езда яе дома пацалаваліся.

Пасля трох сустрэч Ядвіга запрасіла яго дадому.

Суддзя Эдуард Феліксавіч Закрэўскі i яго жонка Паліна Іванаўна сустрэлі прыветліва, па-бацькоўску, яўна задаволеныя такім жаніхом сваёй дачкі. Праз месяц — усяго праз месяц! — чамусьці вельмі спяшалася цешча — ён стаў ix зяцем, перабраўся з інтэрната ў прасторную кватэру.

Праз два месяцы ў Ядвігі здарыўся выкідыш, так растлумачыла цешча, калі ён вярнуўся з працы i не ўбачыў жонкі.

У люты мароз гадзінамі прастойваў пад вокнамі гінекалагічнага аддзялення клінікі, гутарыў з ёй праз двайныя рамы жэстамі. Чамусьці пасля гэтага няшчасця цешча як бы аддалілася ад яго. Праз што? Каб уткнула ў чым, то ён, можа, здагадаўся б, што ёй не падабаецца. Не, не сказала ніводнага слова. Але халадок у адносінах адчуваў. Між іншым, i да дачкі Паліна Іванаўна пачала ставіцца больш строга, часцей павышала голас на яе. Ды з Ядвігі — што з гускі вада, нікога яна не баялася, крыкі маці — пусты гук, тым больш што на яе баку былі i бацька, i муж. Ён, Аксён, праўда, ніколі нават не паспрачаўся з цешчай — залішне далікатны, але жонку абараняў сваёй падвоенай увагай i ласкай.