Іван Шамякін - У добры час

Да пачатку сходу было шумна. Але як толькі Ладынін падняўся — усе сціхлі і стала чуваць, як з даху падаюць буйныя кроплі. Унутраныя рамы даўно былі выстаўлены, і ўсплёскі кропляў аб лужыну, што ўтварылася за дзень пад прызбай, былі даволі выразныя, іх пачуў нават глухаваты вартаўнік Сямён, які драмаў, покуль шумелі, і прачнуўся, калі раптам стала ціха.

Даклад Ігнат Андрэевіч рабіў сам. Пытанне было вялікае і надзвычай адказнае — задачы партарганізацыі ў сувязі з пісьмом земляробаў рэспублікі вялікаму Сталіну. Ладынін ведаў, якое агромністае значэнне будзе мець гэты сход, калі ён пройдзе на належным ўзроўні. Трэба было паставіць пэўныя задачы не толькі перад кожным комуністам і агітатарам. Трэба было дамагчыся, каб пачуццём адказнасці за лёс будучага ўраджаю пранікніся члены праўлення, брыгадзіры, усе калгаснікі. З гэтай мэтай Ладынін і склікаў адкрыты партыйны сход. Ён вырашыў яшчэ раз сур'ёзна пагаварыць аб выніках зімовай працы — падрыхтоўцы да сяўбы, а, галоўным чынам,— аб будучым этапе барацьбы за ўраджай — аб правядзенні самой веснавой сяўбы. Пісьмо Сталіну натхніла людзей. Абавязак комуністаў — падтрымаць, падняць гэтае высокароднае натхненне. Але не ўрачыстымі прамовамі, як Ладыніну раілі некаторыя таварышы, а шчырай размовай аб недахопах, прынцыповай крытыкай.

Безумоўна, раней, чым пачаць гаварыць аб недахопах, трэба было сказаць аб станоўчым, аб дасягненнях, даць прыклады, па кім раўняцца. Такія прыклады былі ў «Волі». Але Ігнат Андрэевіч гаварыў у гэты раз аб іх надзіва стрымана. Ён пачаў заўважаць што ў асобных дабрадзееўцаў з'явілася пачуццё самаўпэўненасці, заспакоенасці: «Мы, моў, цяпер усё можам, нам цяпер усё ні па чым!» Яно праяўлялася ў своеасаблівай ганарлівасці, у нядобрых кпінах з суседзяў і вось у гэтай хітрай гасціннасці — пасадзіць адстаючых каля самага стала прэзідыума. Трэба было вытруціць гэтае пачуццё ў зародку ў кожным чалавеку, як ён вытруціў яго ў душы іх старшыні — Лазавенкі. Таму Ладынін даволі стрымана хваліў «Волю», хоць пахваліць было за што. Няхай лепей калгаснікі скажуць самі. Скажуць справай. А ён і ім пакажа на недахопы, на тое, што ў іх недароблена, не дагледжана.

І Ладынін сапраўды зрабіў некалькі закідаў і праўленню «Волі». Сцяна дабрадзееўцаў калыхнулася, пракаціўся стрыманы гул здзіўлення.

— Што? У нас замокнуў попел? Не можа быць!

— Як-жа не можа... Нібы ты не ведаеш... Штодзень хадзіў паўз гэты попел!

— Машына райсаюза скінула ўгнаенне не на тым полі, а не я! — закрычаў у апраўданне шафёр калгаса Ягор Кардаш. — Няхай старшыня бярэ на сябе гэтую віну!..

Васіль моўчкі ўсміхаўся.

Больш за ўсё Ладыніну давялося гаварыць аб «Партызане». Справы там ішлі лепш, чым пры Шаройку. Вырасла актыўнасць калгаснікаў, умацавалася дысцыпліна, а гэта сакратар лічыў галоўным, бо ўсё залежыць ад таго, як. будуць працаваць людзі. Праўда, мала людзей падняць, запаліць, трэба пасля гэтага іх правільна, умела весці, разумна кіраваць імі. Лескавец з душой, з аганьком узяўся за працу, — і гэта падняло людзей. За тры месяцы ён ажно прыкметна схуднеў. Ён умеў, як некалі і яго бацька, паказаць асабісты прыклад у рабоце. Быў настойлівым, патрабавальным да людзей і да сябе. Позна лажыўся і рана ўставаў, як і належыць добраму гаспадару. Але ён залішне многа ездзіў па раённых і абласных арганізацыях, часта без асаблівай патрэбы, за дробязямі. У калгасе ён таксама прагнуў усюды паспець, усё ўбачыць сам, нібы не давяраў людзям, ва ўсё ўмешваўся, часам падмяняючы брыгадзіраў, загадчыка фермы, рахункавода. А таму яго намаганні не давалі тых вынікаў, якіх ён жадаў. Яго не хапала на ўсё, ён распыляўся і за дробязямі не бачыў галоўнага. Ладыніну было вядома, што ён так загрузіў сябе работай, што не мае часу пачытаць газету, а Лазавенка ў гэтыя-ж напружаныя дні прачытвае сотні старонак розных кніг.

Сакратар партарганізацыі нястомна сачыў за дзейнасцю Лескаўца, папраўляў яго памылкі, падказваў правільныя рашэнні найбольш складаных пытанняў. Ведаючы яго няўрымслівы, гарачы характар, Ігнат Андрэевіч рабіў гэта спачатку асцярожна, далікатна, звычайна адзін-на-адзін у шчырай гутарцы, або на закрытым партсходзе. Але, урэшце, вырашыў ва ўвесь голас і ва ўсю сілу фактаў «прапясочыць» Лескаўца на адным з адкрытых сходаў, пры людзях, паглядзець, як гэта на яго падзейнічае. Хай падумае пасля, паварушыць мазгамі! І ён рабіў гэта ў сваім дакладзе.

— ...Прыкладаў бяспланавасці, стыхійнасці ў рабоце Лескаўца і ўсяго праўлення «Партызана» колькі хочаш... Вось вам самы свежы. Учора ўся Дабрадзееўка назірала, як калгаснікі з Лядцаў везлі сена з лугу, які знаходзіцца недзе за трыццаць кілометраў. Везлі на санях па пяску, словам, не везлі, а цягнулі цягам. Ледзь жывыя былі і коні і людзі. А тры вазы сена недзе і зараз ляжаць у Слюдзянцы. А ўсё таму, што і Лескавец і Бірыла, і паважаны брыгадзір Шаройка ўспомнілі аб гэтым сене, якое, дарэчы, спецыяльна пакідалася на час палявых работ, толькі тады, калі пачала раставаць дарога. Гэта называецца «далі адпачыць коням». Аб чым думалі раней? — невядома...