Іван Шамякін - У добры час

Ён стаяў у дзвярах, заінелы, з расчырванелым вясёлым тварам.

— А-а... Не перашкодзіў?

Максім падняўся яму насустрач, засунуўшы на хаду рукі глыбока ў кішэні шыняля.

— Давай без далікатнасці! Перашкодзіў! Інтэлігент!

Усе адчулі сябе няёмка. Маша апусціла вочы ў кнігу.

«Да будут прокляты все предрассудки»... Яна ажно ўздрыгнула, прачытаўшы гэтыя словы, што адразу трапіліся на вочы і былі як-бы яе адказам на абразу, якую зрабіў ёй Максім сваёй падазронасцю.

Васіль адвярнуўся і, распрануўшы кажушок, павесіў яго і шапку на ласіныя рогі, што былі прыбіты да сцяны паміж вокнамі.

Хлопчык, відаць, таксама адчуў гэтую няёмкасць, бо хуценька сабраў свае кніжкі і шмыгнуў на печ.

— А я сёння ў цудоўным настроі,— раптам абвясціў Васіль. — Дамогся і выпісаў яшчэ шэсцьдзесят кубаметраў лесу, пачуў цікавую навіну, прагаладаўся і ў дадатак да ўсяго купіў «чакушку»... пагрэцца, — ён дастаў з кішэні кажушка чацвяртушку гарэлкі, паставіў на падаконнік. Потым пачаў расказваць, як яму давялося пахадзіць, каб выпісаць дадатковую колькасць лесу, як ён палаяўся з Бяловым з-за крэдыту.

— Не разумею, што за чалавек. То бывае залішне шчодры, то раптам капейкі не выпрасіш...

— А мне ён падабаецца, — заўважыла Маша.

— Ды і я яго паважаю, чалавек ён цікавы, вясёлы, гаспадар добры... Толькі неарганізаваны нейкі... Спрачаюся я з ім пры кожнай сустрэчы...

Звычайна маўклівы, Васіль гаварыў амаль бесперапынна. Маша разумела яго. Пасля таго, як Максім раптам прышоў да яго і запрасіў на сход, на якім калгаснікі «Партызана» аднагалосна (нават Шаройка і Карней Лескавец) прагаласавалі за сумеснае будаўніцтва гідрастанцыі, ён пранікся да Максіма павагай, пачаў адносіцца чула, дараваў яму ўсе яго грубаватыя жарты, стараўся дапамагчы ў авалодванні складанымі абавязкамі старшыні і неяк у размове з Ладыніным упэўнена заявіў:

— А ведаеце, Ігнат Андрэевіч, старшыня з яго з цягам часу будзе добры.

Сакратар партарганізацыі адказаў тады:

— У гэтым я не сумняваўся. Інакш мы яго не рэкамендавалі-б... Але пакуль што мне не падабаецца адно. Чаму ён стаў пазбягаць нас? Прыходзіцца лавіць яго, як таго Радніка.

Цяпер Васіль вельмі баяўся, каб недарэчны выпадак гэты зноў не сапсаваў іх узаемаадносін. Але, кажуць, дзе каротка, там рвецца.

Зайшла леснічыха — прынесла салёныя гуркі, хлеб, міску гарачай бульбы, над якой падымаўся слуп белай пары. Ставячы ўсё гэта на стол, яна акінула насмешлівым позіркам хлопцаў, падміргнула Машы.

— Значыцца, гэта тыя самыя супернікі?

У Максіма ўраз сталі круглымі вочы.

— Не сунь, цётка, носа, куды не трэба. Не твая справа!

— Бач ты, які калючы! Пажартаваць нельга. Глядзі, у маёй хаце хвост не задзірай, а то я табе...

Васіль зарагатаў:

— Цётка Тацяна — жартаўніца. Я з ёй другі год ваюю. Яна мяне ўсё жаніць збіраецца.

— І жаню!— рашуча заявіла леснічыха, і, відаць, каб насаліць Максіму, дадала: — За добрага чалавека прыемна і сватаць.

Максім змоўк і сядзеў нахмураны.

Васіль разліў гарэлку ў дзве шклянкі (Маша адмовілася выпіць). Падчапіўшы гурок відэльцам, ён зняў яго другой рукой, адкусіў амаль палавіну і зноў пачаў расказваць:

— Цікавую навіну пачуў у лясніцтве. Калгаснікі са Снежына казалі, што ўчора па радыё вялікую пастанову аб сельскай гаспадарцы перадавалі. Дакладней я даведаўся ад ляснічага, што гэта пастанова пленума ЦК. Адным словам — наша праграма. — Ён паглядзеў на Машу, на Максіма. — Словам, нам трэба, як кажуць, закасваць рукавы. Я вось ехаў і думаў... Ведаеце, мне здаецца, што, захапіўшыся электрастанцыяй, мы аслабілі падрыхтоўку да вясны... Асабліва ў вас... Не крыўдуйце, я ў парадку таварыскай крытыкі. Ты вось тут, Максім, у лесе рэкорды ставіш. Усё гэта добра. А мінеральныя ўгнаенні «Партызан» вывозіць дрэнна. Пазаўчора на бюро райкома гаварылі... Па-мойму, камандзір павінен быць на самым адказным участку...

Лескавец задыхаў часцей звычайнага, цяжкім, доўгім позіркам паглядзеў на Васіля.

— Слухай, Лазавенка, што я табе даўно хацеў сказаць... Я ў твае справы не ўмешваюся, хоць мне, можа, таксама шмат што не падабаецца ў цябе. І я хачу папрасіць цябе: не ўмешвайся, калі ласка, і ты ў справы нашага калгаса. У сваіх памылках мы разбярэмся самі. Ды і кіраўнікоў хапае бяз цябе.. Штодзень упаўнаважаныя бываюць...

Васіль апусціў вочы, старанна запрацаваў сківіцамі, перажоўваючы хлеб. Маша кінула дакорлівы позірк на Максіма.

Хвіліну цягнулася напружаная цішыня. Нарэшце Васіль, праглынуўшы апошні кавалак, выцер хустачкай вусны і проста адказаў: