Іван Шамякін - У добры час

Максім, мабыць, не пачуў ці не зразумеў, што сказаў сакратар, бо перапытаў:

— Што?

— Нічога, нічога... Гавары.

— Але... таварыш Ладынін прагледзеў адну розніцу... Шаройка не хацеў працаваць старшынёй... Амяльян Дзянісавіч настойліва прасіўся, каб яго вызвалілі...

Тут ужо і Маша не вытрымала, каб не засмяяцца.

Не разумеючы, чым выкліканы смех, Максім павярнуўся да прэзідыума. Шаройка ўпотайкі тузаў яго за гімнасцёрку.

— ... Я-ж сам згадзіўся пайсці працаваць. Я не прашу, каб мяне вызвалялі... Не! Я хачу працаваць!

— Цудоўна! Малайчына! — Ладынін радасна бліснуў вачыма з-пад калматых брывей.

У Машы таксама стала святлей на душы. Яна глядзела на Максіма так, нібы ўбачыла яго ўпершыню. Ён стаяў каля акна расчырванелы, з гарачымі вачыма, памаладзелы і стройны ад таго, што быў туга перацягнуты рамнём, за які трымаўся рукамі, і разгублена азіраўся, відаць, зноў не разумеючы, за што яго раптам пахваліў Ладынін. Потым, мабыць, зразумеў і чамусьці ўзлаваўся — пачаў злосна шыбаць словы:

— Хачу! Але я згодзен: Лескавец не ўмее кіраваць... Не ўмее, бо працуе ўсяго тры месяцы... А хто мяне навучыў, хто дапамог? Чаму таварыш Ладынін не сказаў, як партыйная арганізацыя дапамагла мне? Не бачу я ад яе дапамогі...

Гэта была няпраўда. Ладынін выслухаў яе спакойна, але Лазавенка не вытрымаў і абурыўся. Заўсёды стрыманы, спакойны, ён усхапіўся з месца, сурова адсек:

— Няпраўда! Дзве трэці ўсёй партыйнай работы мы праводзім у вашым калгасе... У цябе лепшыя агітатары...

— Мне агітатары не дапамогуць своечасова пасеяць.

— Ах, вось як! Тады — безумоўна, — Васіль быў так уражаны, што аглянуўшыся на Ладыніна, нічога не адказаў, развёў рукамі, уздыхнуў і сеў.

— Глыбока памыляешся, Максім Антонавіч, вельмі глыбока, — спакойна заўважыў Ладынін.

— Мне трэба насенне гародніны, якога ў мяне няма. Мне трэба трактар, а мне прыслалі разбітае карыта, — ён кінуў гэтыя словы Крыловічу. — Якая гэта дапамога, як я магу спадзявацца на яе, калі ён не дайшоў кілометр да калгаса і трэці дзень стыне ў полі? Табе добра агітаваць, — цяпер ён наступаў на Васіля, — калі табе вунь які прыслалі, толькі з канвеера. Люба паглядзець... Вядома, ты пасееш першы... А я тыдзень да Крыловіча езджу, прашу конную сеялку... Тут не хацеў-бы, а станеш гастралёрам. Вось вам свежыя факты, Ігнат Андрэевіч, калі яны вас цікавяць...

— А вы ў брыгадзіра трактарнай брыгады спытайце, чаму стаіць трактар, — са спазненнем прапанаваў Крыловіч.

Максім не адказаў. Запал і злосць яго раптам пачалі астываць: у нейкі момант ён зразумеў, што пачынае гаварыць недарэчнасці. Пакрыху збаўляючы тон, пачаў расказваць аб тым, што зроблена, як калгас падрыхтаваўся да сяўбы. Міхал Прымак пасля заўвагі дырэктара МТС дастаў з кішэні блакнот, вырваў лісток і напісаў:

«Фр. Ул.! Калі вы будзеце зноў ківаць на мяне, я выступлю перад калгаснікамі так, як выступаў на нашым апошнім сходзе. Я сароміцца не буду. Вы добра ведаеце, па чыёй віне стаіць Мігай. М. П.»

Крыловіч прачытаў паперку і, прыкметна пачырванеўшы, акуратна згарнуў яе і палажыў у адтапыраную кішэню гімнасцёркі, набітую іншымі паперкамі, патрэбнымі і непатрэбнымі.

Лескавец скончыў нечакана, на поўслове.

Нехта з дабрадзееўцаў ажно з другога пакоя выгукнуў:

— А абавязацельствы вашы якія?

Максім падняўся і разгублена глянуў на прэзідыум, пасля назад, на людзей. Яму стала ніякавата ад таго, што ў запале ён забыў, якое незвычайнае пытанне абмяркоўваецца. Ён не рыхтаваўся да выступлення. Шукаючы падтрымкі, глянуў на Шаройку, потым на Машу, ціхім, няўпэўненым голасам перапытаў:

— Абавязацельствы?

— Але!..

— А мы паслухаем, што скажуць перадавікі, — шукаў ён выхаду з няёмкага становішча.

— Правільна! Раўняйся па нас! — выгукнуў усё той-жа малады задорны голас.

— Абавязацельствы нашы — у пісьме таварышу Сталіну, — Васіль падняў са стала газету. — Вось тут, таварыш Лескавец. Але, дазвольце мне слова, — павярнуўся ён да Байкова і, падняўшыся, зноў звярнуўся да Максіма:

— Я хацеў-бы адказаць табе на твой папрок, які ты Зірабіў усёй партарганізацыі. Але аб гэтым мы пагаворым пасля, на другім сходзе. Я ўпэўнены, што ні адзін чалавек не падтрымлівае тваёй думкі, — ён зрабіў паузу, як-бы чакаючы, што яму адкажуць, але людзі напружана маўчалі. Тады ён зрабіў крок да стала, палажыў далоню на газету, другой рукой прыгладзіў непакорлівыя валасы.

— Таварышы! Калгаснікі калгаса «Воля» перапоўнены пачуццём шчасця: іх абавязацельствы занесены ў пісьмо ад усяго нашага беларускага народа найлепшаму яго другу і правадыру вялікаму Сталіну... Гэта найвялікшы гонар для нашага калгаса... І мне хочацца расказаць, як мы будзем выконваць гэтыя свае ганаровыя абавязацельствы.