Іван Шамякін - У добры час

— Ну, а дома як сустрэлі? — спытаў сакратар, калі Лескавец скончыў расказваць. — Зруб пачалі рабіць?

— Зруб? — Максім здзівіўся..— Матэрыял яшчэ ў лесе, таварыш сакратар.

Твар Макушэнкі адразу перамяніўся — гнеўна пачырванеў, пацямнелі вочы. Сашчапіўшы пальцы, ён нервова пацёр далонямі, дакорліва паглядзеў на Лазавенку.

— Та-ак... А на бюро Шаройка далажыў, што ўвесь лес перавезены і рубіць пачалі... Не схлусіць — не дыхне. Ну, і чалавек! А ты, Васіль Мінавіч, што глядзеў? Член райкома.

Васіль падняўся.

— Я прапаноўваў Шаройку машыну, на сельвыканкоме гаварыў...

— Мала гаварыць, Лазавенка, асабліва з Шаройкам.

Падняўшыся, Макушэнка абышоў вакол доўгага стала, што быў прыстаўлены да пісьмовага, утвараючы з ім літару «Т», І спыніўся перад Максімам.

— Ну, добра, прыехаў... На ўлік возьмем. Дом дапаможам збудаваць... А далей што? Думаў?

— Не, яшчэ не думаў, — прызнаўся Максім.

— Варта было падумаць ужо.

Сакратар абышоў стол з другога боку, вярнуўся на сваё месца і пачаў корпацца ў шуфлядзе стала.

Васіль адышоў і сеў у куток на дыване. Адтуль зноў усміхнуўся Максіму. Макулінка падняў галаву.

— Даўно член партыі? Год? Так, моладзь... Але добрая моладзь, залатая...

Ён знайшоў нейкую паперку, уважліва прачытаў і раптам зноў падняў на Максіма вочы, напоўненыя жывой цікаўнасцю.

— Значыцца, не думаў яшчэ аб рабоце? Так... А як думаеш, старшынёй калгаса здолеў-бы?

— Я? — здзіўлена спытаў Максім.

— Ты. Бацька твой шэсць год быў старшынёй. Вось і прадоўжыў-бы пачатае ім...

— Не рыхтаваў сябе для такой дзейнасці.

— А ты на сябра свайго зірні, вось ён перад табой. Таксама, здаецца, не рыхтаваў сябе...

Максім усміхнуўся.

— Гэта ён вам сказаў, што не рыхтаваў? А я чуў ад яго іншае.

— Рыхтуюся зараз, Пракоп Пракопавіч, — весела адгукнуўся Васіль.

— Правільна... На практычнай рабоце... Найлепшая вучоба, — зазначыў сакратар.

— Падрыхтаванаму — лёгка рыхтавацца, — не згаджаўся Максім.

— Ты — аб тэхнікуме? За вайну, брат, усё забыў. Але вучуся—успамінаю. Адным словам, давай, Максім... Разам будзем працаваць, дапамагаць адзін аднаму.

— Мяне калгаснікі не выберуць, гаспадарыць не ўмею.

— Нічога, навучышся.

— Сапраўды, падумай, таварыш Лескавец. Паглядзі, узваж, — па-сяброўску проста параіў сакратар. — Вядома, работа нялёгкая, але пачэсная. Набудзеш вопыт, потым на вучобу пашлём. Падвучышся.

Выйнаўшы ад сакратара, яны зайшлі ў чайную.

У пярэднім вялікім пакоі было цесна і накурана, усе столікі былі заняты. Васіль правёў Максіма ў бакоўку. Там стаялі толькі два сталы, засланыя чыстымі сурвэткамі, і не было ніводнай душы.

— Гэта што?.. Зал для начальства? — Максім спытаў насмешліва, панура. Наогул ён быў маўклівы, задумлівы. Васіль, наадварот, быў радасна ўзбуджаны і не пакідаў угаворваць сябра:

— Слухай, згаджайся. Толькі ў свой калгас, замест Шаройкі. Цябе там выберуць пад апладысменты. І тады мы з табой маглі-б размахнуцца... Каб ты ведаў, якія ў мяне планы! Мы сёння з Пракопам Пракопавічам па тэлефону з Мінскам гаварылі... Наконт электрастанцыі, каб крэдыт далі... Ды і наогул, я табе скажу, у нас ёсць дзе размахнуцца па-сапраўднаму... І гароды, і сады, і жывёлагадоўля. Лугоў вунь колькі... Адным словам, я табе раю...

— Што-ж, памяркую, — з абыякавым выглядам адказаў Максім, а сам падумаў: «Але не спадзявайся, што я да цябе буду потым з паклонамі хадзіць... «Мы з табой...» Мы і без цябе чаго-небудзь ды варты».

Некалі да калектывізацыі Шаройка штогод атрымліваў прэміі за лепшага ў раёне каня, за лепшую свінаматку, за найвышэйшы ўраджай бульбы. Гаспадарка ў яго была невялікая — серадняцкая, — але ўзорная. Адзін конь, але такі, што слава аб ім ішла далёка. Дзве «галанкі» выклікалі зайздрасць усіх гаспадынь у наваколлі. І хата — адна з лепшых: пад бляшаным дахам, на тры пакоі, з добрымі гаспадарчымі прыбудовамі. Але толькі ў сваёй вёсцы ведалі, чаго ўсё гэта каштавала і самаму Амяльяну і яго жонцы Ганне. Дзень і ноч спіны не разгіналі. На паласе начавалі ў жніво, у гумне абедалі ў часе малацьбы. Быў нават выпадак, што Ганна ў полі нарадзіла.

Цяжка было Амяльяну Дзянісавічу развітвацца з такой гаспадаркай. Ажно пачарнеў увесь, покуль ішла калектывізацыя. І ўсё адцягваў на далей. Усё прыслухоўваўся і прыглядаўся. Да таго часу цягнуў і слухаў, пакуль не пачуў, што Антон Лескавец падкулачнікам яго на калгасным сходзе назваў.

А праз гады два-тры ўжо на кожным вяселлі, на кожных хрэсбінах, за кожнай выпіўкай людзі чулі ад Шаройкі: