Іван Шамякін - У добры час

— Ну і хітры ты чалавек, Васіль Мінавіч.

Праз месяц з дапамогай шэфаў Васіль набыў для калгаса трохтонку. Машына яшчэ больш акрыліла калгаснікаў, бо цану ёй добра ведалі — да вайны іх было ў калгасе ажно дзве.

Адначасова ішла падрыхтоўка да сяўбы. Усю зіму Васіль паўтараў агратэхніку. Не выпускаў з калгаса ўчастковага агранома. Ён рашыў адразу-ж узяцца за аднаўленне травапольнага севазвароту.

Дзяржава дала насенную пазыку.

За трактар давялося пазмагацца. Дырэктар МТС Крыловіч стаў на дыбкі.

— У цябе лепшыя ў раёне коні, валы.

Васіль дамогся свайго — заключыў з МТС умову. Дырэктару сказаў:

— Не хочаш, каб былі непрыемнасці, забяспеч мяне ўсім неабходным. Не забывай на перадплужнікі, лушчыльнік, культыватар.

— Не забуду. Але пагляджу, як ты будзеш разлічвацца са мной.

— А я і не думаю разлічвацца з табой. Разлічымся з дзяржавай.

Яго заслухалі на бюро райкома і паставілі калгас у прыклад астатнім.

Вясной ён прапанаваў калгаснікам мерапрыемствы, якія павінны былі хутка ўзняць эканоміку калгаса: пасеяць вялікі гарод — у два-тры разы большы, чым сеяўся да вайны, адваяваць у балота 50 гектараў асушаных, але за вайну забалочаных, тарфянікаў. Сход быў бурны. Скептыкаў набралася больш, чым Васіль меркаваў.

Але супраць выступалі, галоўным чынам, гультаі, якія ведалі, што і гарод і асабліва веснавая асушка патрабуюць надзвычай напружанай працы. І сапраўды, працаваць давялося так, як, магчыма, многія не працавалі за ўсё сваё жыццё.

Але праца такая не згінула марна: вынікі былі большыя, чым нават чакалі. Гарод і добра дагледжаны сад далі багаты ўраджай. Усё лета вазілі гуркі, памідоры, капусту на калгасны рынак.

У калгасную касу паступіла каля поўмільёна рублёў і амаль усе іх, па пастанове агульнага сходу, адлічылі ў непадзельны фонд — на будаўніцтва, на пашырэнне гаспадаркі.

...— Жывём яшчэ небагата, як бачыш, — гаварыў Васіль сябру, калі яны ішлі ў школу, дзе меўся адбыцца вечар, прысвечаны дню Сталінскай Канстытуцыі. — Але, галоўнае,— людзі вераць, што хутка будзем жыць, як мае быць... А гэта вялікая сіла, такая вера. Людзі ў нас цудоўныя. З такімі людзьмі можна горы зрушыць... Адным словам, пажывеш — пабачыш...

— А ўсё-ж гэта свінства, якому і назвы няма. — Алеся злосна адкінула ад сябе падручнік па трыганаметрыі. — Пераварваць не магу гэтую нудную трыганаметрыю. Косінус, сінус, тангенс, катангенс... Надта ён задаецца...

Маша, якая сядзела з другога боку століка і таксама чытала, падняла галаву, і невясёлая ўсмешка на кароткі момант асвятліла яе твар.

— Хто? Тангенс?

Алеся спачатку не зразумела, потым, зразумеўшы, абурылася:

— Не прыкідвайся, калі ласка. Я-ж бачу. Ты добрую гадзіну глядзіш у адну старонку.

Маша глянула ў кнігу і пачырванела, пераканаўшыся, што гэта сапраўды так.

— Максім твой, вось хто! Разгубіў ён, відаць, там, на сопках Маньчжурыі, усё сваё сумленне.

— Алеся!

— Што Алеся? Мне балюча, крыўдна. Гэта абражае мяне! Так рыхтаваліся, так чакалі!

Маша стрымала ўздых, прыкусіла губу і паківала галавой.

— Ты вельмі сурова асуджаеш яго. Трэба-ж зразумець. Там столькі сяброў, родзічаў, і ўсіх ён не бачыў шэсць год. Адзін, другі пакліча... І паспрабуй пасля ад іх вырвацца, асабліва, калі ўсе вып'юць... Трэба-ж разумець...

— Не суцяшай ты сябе, калі ласка... Не люблю я гэтай твае пакорлівасці. Каму трэба твая знешняя спакойнасць? Я-ж добра ведаю, што ў цябе на душы. Чалавек павінен умець не толькі стрымліваць свае пачуцці. Ён павінен умець і абурацца, пратэставаць, лаяцца, калі гэта трэба. Я вось не магу маўчаць! І я з ім яшчэ пагутару!

— Ну, ну! Пачала... Дазволь ужо мне самой з ім пагутарыць.

— Убачыш — і зноў раскіснеш.

— Вось ты як думаеш пра мяне, — пакрыўдзілася Маша.

— Пра цябе я добра думаю, а вось пра яго...

Пакінь, Алеся, — нездаволена зморшчылася Маша.

— Кінула.

Алеся зноў разгарнула падручнік, хутка прагартала некалькі старонак, потым хвілін на пяць паглыбілася ў адну з іх і раптам ціха заспявала:

— Косінус — сінус — сінус... І катангенс — тангенс — тангенс...

Маша папрасіла:

— Ды хопіць табе. Якая кепская прывычка — спяваць усё, што трапіць на язык.

— Я гукі люблю. Ты паслухай, якая тут алітэрацыя. Кос-с-сінус-с-сінус... Сыплецца. І раптам ка-тан-генс,— яна па-дзіцячаму радасна і весела засмяялася. — А ты кінь свайго Вільямса — гэта не для сённешняга вечара. Давай лепей вершы чытаць — і тут-жа ўздыхнула. — Як я зайздрошчу табе, што ты з такой цікавасцю можаш чытаць Вільямса, Лысенку. А для мяне проста пакуты — хімію ці вось гэтую трыганаметрыю вучыць.