Іван Шамякін - У добры час

І, заснуўшы, ён усё яшчэ бачыў яе, гэтую другую.

Назаўтра ён пайшоў у госці да сястры, якая была замужам у суседняй вёсцы.

А дзён праз колькі, ідучы раніцою ў раённы цэнтр, ён спаткаўся з Алесяй. Дзяўчына з пацёртым цыратавым партфелем, напакаваным кнігамі, бегла ў школу і дагнала яго.

— Няўжо Саша? — здзівіўся ён. — Яна ці не яна?

Алеся нават не ўсміхнулася ў адказ, сур'ёзна прывіталася.

— Дзень добры. Максім Антонавіч.

— Значыцца, яна. Аднак, якой ты стала прыгажуняй! Ай-я-яй! Якое хараство! Ведаеш, у цябе і закахацца не грэх. Далібог. Мабыць, усе твае аднакласнікі сохнуць па табе. Добрыя хлопцы ёсць? — ён падміргнуў ёй, яна адвяла позірк убок. — Ну, ты не чырваней. Я ў твае гады таксама чырванеў... Аднак, вось табе наглядны прыклад дыялектыкі... Вучыш дыялектыку? Колькасць, гады, перайшла ў якасць — у прыгажосць. Тьгж была такая рудая, кірпатая, — ён задраў пальцам свой нос, зморшчыўся.— Я помню, як ты гароды вытаптвала... Але... што ты такая сур'ёзная? Паважная, як акадэмік... Аб чым задумалася?

— Я — аб чым? Таксама аб дыялектыцы. Аказваецца, не ўсё цячэ і змяняецца. Вось ты, напрыклад, які быў ёлуп, такі і цяпер...

Максім на момант сапраўды ажно аслупянеў.

— Што-о?

— Тое самае... Вунь паляцела! — яна засмяялася і шпарка пайшла наперад.

— Гэта цябе ў дзесяцігодцы так навучылі? Так?

Яна павярнулася, гучна адказала:

— Уяві, што так!

— Я вось зайду у школу, раскажу, як ты з дарослымі... Чорт вазьмі!.. Комсамолка!

— Зайдзі, зайдзі, буду вельмі рада!

Калі яна адышла на значную адлегласць, ён раптам адчуў, што ў яго спацеў лоб, хоць проста ў твар дзьмуў калючы халодны вецер...

«Які быў... Ах, чартоўка... Ёлуп... Пачакай-жа... Аднак, што гэта азначае? Маша як сустрэла, якімі вачыма глядзела. «Глядзі-ж Максім...» А гэтая! Чакай-жа», — ён пагражаў, аднак сустракацца з ёй у другі раз у яго не было ніякага жадання.

У райкоме яго папрасілі зайсці да першага сакратара. Максім крыху ведаў гэтага чалавека. Да вайны Макушэнка быў дырэктарам суседняй сямігодкі і часам заглядваў у дабрадзееўскую школу — на «дзень дырэктара» ці прадстаўніком на экзамены. У вайну Пракоп Пракопавіч партызаніў: спачатку быў камандзірам атрада, які ён арганізаваў у першыя-ж дні акупацыі, пасля — камісарам брыгады.

У кабінеце сакратара Максім убачыў Васіля. Той сядзеў каля акна, насупраць стала, і сустрэў яго хітрай усмешкай чалавека, які адчуваў сябе тут, як дома.

Макушэнка падняўся з-за стала, накульгваючы, зрабіў пару крокаў насустрач Максіму, моцна паціснуў руку і, не выпускаючы яе, спытаў:

— Значыцца, сын Антона Захаравіча? Сын майго добрага друга... Та-ак...

Хвіліну яны разглядалі адзін аднаго. У сакратара быў сухі, чыста выгалены твар з шрамам на правай шчацэ; блізарукі позірк блакітных вачэй. Апрануты быў Макушэнка ў старанна выпрасаваны чорны гарнітур; такі-ж чорны гальштук быў завязаны ўмела і прыгожа. І Максім падумаў, што прафесіянальнае, настаўніцкае, трымаецца ў Макушэнкі вельмі моцна.

Ён запрасіў Максіма сесці і сеў сам, насупраць, за сталом.

— Значыцца, да мірнай працы? До-обра!.. Сёння трэці афіцэр бярэцца на ўлік. У гэтым, скажу вам, вялікі палітычны сэнс. Упэўненасць наша, сіла, — Макушэнка паклаў далонь на газеты, што акуратна былі складзены на краі стала. — Я вось чытаў толькі што... Не падабаецца ім прапанова аб усеагульным скарачэнні ўзбраенняў. Кіслыя ў іх фізіяноміі пасля прамовы Молатава. І становішча незайздроснае: не могуць пакуль што яшчэ катэгарычна сказаць «не» — баяцца, вельмі свежы яшчэ ў народаў успаміны аб перажытым, ну, а сказаць «так» — значыцца, пасля выкрыць сябе... Чыталі? Дыскусію пачалі аб правілах аднагалоснасці.

— Не падабаецца ім права вета, — адгукнуўся Васіль. — Ім хочацца самім усё вырашаць. А так, што не пачнуць — абавязкова праваляцца.

Сакратар падняў галаву, у вачах прамянілася ўсмешка. Максім падумаў, што Макушзнку, пэўна, шчыра любілі дзеці: вучні любяць настаўнікаў, у якіх так прыветліва і весела смяюцца вочы.

Максіму хацелася таксама сказаць што-небудзь аб палітыцы, але ён дні тры ўжо не чытаў газет і таму баяўся сказаць неўпапад.

Вопытны настаўнік, Макушэнка, відаць, разгадаў жаданне Лескаўца і хутка і неяк зусім непрыкметна змяніў тэму — пачаў распытваць, дзе служыў, ваяваў. Тут Максім адразу апынуўся на вышыні: аб тым, што бачыў, ён умеў расказаць.

— Люблю паслухаць і пачытаць аб далёкіх краях. Географ, — усміхнуўся ён.

Максім адзначыў у ім яшчэ адну прыемную якасць — уменне выслухаць чалавека да канца.