Іван Шамякін - У добры час

Безумоўна, што пасля вызвалення, калі ў вёсцы не было амаль ніводнага дарослага мужчыны, лепшай, чым Шаройка, кандыдатуры на старшыню калгаса знайсці было нельга. Жанчыны выбралі яго. Цяжкія былі тыя гады. З усёй вёскі нейкім цудам уцалела толькі трынаццаць хат і па нейкаму дзіўнаму супадзенню ў адноўлены калгас сабралі трынаццаць скалечаных коней. «Чортава дзюжына» гаварылі людзі прымхлівыя.

Шаройка ўзяўся за працу з аганьком. Не быў-бы лепшы гаспадар! Калгас з дапамогай дзяржавы станавіўся на ногі. Часам па асобных кампаніях выходзіў на першае месца ў раёне і ніколі не быў на апошнім, займаючы ўвогуле «залатую сярэдзіну», як любіў гаварыць Шаройка. Але хутчэй за калгасную расла асабістая гаспадарка старшыні. Яму шанцавала: у яго сям'і нікога не забілі, не скалечылі. Два сыны яго служылі ў арміі і даслужыліся: адзін — да капітана, другі, малодшы, да лейтэнанта, абодва мелі ўзнагароды. Дзве дачкі адразу-ж пасля вызвалення паехалі ў горад канчаць вучобу. Трэба-ж было стварыць ім умовы! І «добры гаспадар» не спаў у шапку. Хату сабе збудаваў амаль што першы ў вёсцы, лепшую за тую, што згарэла. Узяў цялушку з таго парадзелага статка, якое Кацярына Лескавец вярнула з усходу. Што-ж, людзі спачатку не крыўдзіліся, не папракалі: сам партызан, сыны — героі. Але хутка Шаройка купіў другую карову і засеяў прысядзібны ўчастак на жонку сына, якая прыехала аднекуль з Урала і ніякага дачынення да калгаса не мела. І чым далей, тым больш людзі пазнавалі ў ім таго Шаройку, якога яны ведалі гадоў семнаццаць назад, да калектывізацыі. У чалавека адраджалася старое, што, здавалася, даўно ўжо адышло ў нябыт.

Максім не вярнуўся з раённага центра разам з Лазавенкам. Там, у чайной, сустрэлі яны старога дружбака, які працаваў дырэктарам школы ў аддаленым сельсовеце. Максім паехаў да яго і загуляў.

У нядзелю на досвітку Шаройка забег да Сынклеты.

— Што? Максіма Антонавіча няма яшчэ? Ай-я-яй! Вось загуляў хлопец! Але-ж няхай пагуляе. Заслужыў. А мы сёння нядзельнік арганізавалі. Лес вам вывезем. Усё цягло мабілізавалі, машыну ў «Волі» пазычылі.

Сынклета Лукічна так здзівілася, што нават не падзякавала, толькі сказала:

— Гавораць людзі — раскралі яго там, лес наш.

— Э-э, лес мы знойдзем, дарагая Сынклета Лукічна, знойдзем... знойдзем!..

Ён сам абходзіў прызначаных людзей, ветліва запрашаючы ўдзельнічаць у нядзельніку. Ахвотнікаў ехаць набралася больш, чым трэба было. Але Шаройка не прамінуў і хаты Кацубаў. Зайшоў ён, як ніколі жвава, вясёла пацёр рукі.

— Маразіць, а сняжку няма. Добрай раніцы ў хату. Аляксандра Паўлаўна ўсё чытае, усё чытае...

Алеся падазрона насцярожылася, упершыню пачуўшы такі паважны зварот да сябе. Шаройка сеў каля стала, агледзеў хату, пахістаў кульгавы стол.

— Што гэта ты, Маша, добрага стала не закажаш? У такой хаце і такі стол. Пара абжывацца, пара, пара... Л то на такім стале і пісаць няёмка.

Алеся здзівілася яшчэ больш.

Маша, якая поркалася каля грубкі, схавала ўсмешку, Яна зразумела, чаму старшыня зрабіўся такі добры і лагодны.

Ён толькі прысеў на край услона і адразу-ж падняўся.

— Я да вас на хвіліначку. Не жадаеш, Маша, за лесам Антонісе з'ездзіць?— Ён знарок не назваў імя Максіма.

— Пецька паедзе, — адказала Алеся.

— А-а!

— Ён даўно пайшоў ужо.

— А я штось не прыкмеціў яго на двары, і думаю, дай зайду. А то Маша яшчэ пакрыўдзіцца, — ён хітра прыжмурыўся. — Ну, добра, я пайшоў. Паснедаю — і ў лес таксама.

Калі ён выгнаў, Маша засмяялася.

Ты чаго? — спытала здзіўленая Алеся, адарваўшыся ад кнігі.

— Вясёлае ў нас жыццё пачалося.

Яна і сама добра не ведала прычыны, што выклікала смех! Проста чамусьці адразу стала на душы лёгка і радасна і захацелася пасмяяцца. Бывае часам такое!

— Не разумею, — паціснула плячыма Алеся. — Асабіста мяне ён абурыў. Я ледзь вытрымала, каб не ляпнуць яму: не сунь носа не ў сваё проса.

— Хопіць, што ты Максіму ляпнула. Дурніца! Дараваць табе не магу гэтага. Як я цяпер сустрэнуся з ім?

— Хай будзе чалавекам, а не...

— Ну... Ты сабе лепей дай параду не сунуць носа ў чужыя справы.

Яшчэ здалёк, з канца вуліцы, Максім убачыў каля сваёй зямлянкі коней і людзей.

«Што такое?» — здзівіўся і нават на момант устрывожыўся ён. Але, падышоўшы бліжэй, убачыў, як людзі скатваюць у штабель бярвенні, і ўсё зразумеў. Шаройка выканаў сваё абяцанне.

«Вось гэта па-мойму: сказаў — зрабіў. Як-жа гэта я забыў?» — яму стала няёмка, што пакуль ён гуляў, людзі працавалі на яго.