Іван Шамякін - У добры час

Абапал зямлянкі ляжалі штабялі сухога сасновага бярвення. Да аднаго яшчэ пад'язджалі фурманкі, мітусіліся людзі.

Максіма сустрэлі шумна, вясёла.

— Здароў, Максім Антонавіч. Прымай работу!

— Глядзі, колькі наварочалі, пакуль ты гуляў!

— Ну, Максім, з цябе, брат, магарыч!

— Ён і не сніў, мабыць, што яго хата сёння дома будзе.

— Тут не хата, а добрых дзве з усімі прыбудовамі.

— Калгас!

— Аднаму на поўгода хапіла-б вазіць.

— Амяльян Дзянісавіч пастараўся!.. Ён калі захоча, з-пад зямлі...

— Вось іменна, калі захоча, — ціха азваўся нехта за спіною ў Максіма.

— Ну, хлопцы, узялі апошнія!

Максім скінуў шынель, узяў самы цяжкі дубовы кол, падхапіў ім камель тоўстага бервяна.

— А ну вазьмі, хлопцы! Так-так! Узялі! Узялі! — гучна камандаваў Іван Мурашка, і Максім дзівіўся, адкуль столькі спрыту ў гэтага хлопца.

— Яшчэ раз! — грымеў бас Андрэя Грыбача.

— Ды разок! —спяваў тонкі хлапечы голас.

— Гоп!

— Пайшла!

— Ляжы, мілка, пакуль цесляры не патурбуюць.

Бярвенні былі сухія, звонкія. Ударыш — увесь штабель гудзіць, нібы далёкі звон. Пахлі яны смалой, лясной прэласцю, ігліцай, што прымерзла да вуглаватых камлёў з белымі елачкамі падсочкі.

Максім ап'янеў ад работы. Ён крычаў разам з усімі, камандаваў па-гаспадарску смела і гучна, перабягаў з месца на месца. Пад руку трапіўся кол з маладой сасонкі, толькі што ссечанай у лесе, кара на ім аблузалася, і Максім запэцкаў рукі і гімнасцёрку ў ліпучую смалу. Але затое, як пахла яна, гэтая свежая смала! Жывым лесам. Сапраўды можна ап'янець, як п'янееш вясной, у маладым хвойніку, калі ён абсыпай жоўтай квеценню.

Хутка рос другі штабель. Разгружалі апошнія фурманкі.

Сынклета Лукічна тупала вакол, з ціхай мацярынскай радасцю і гонарам глядзела, як спрытна працуе сын і адначасова баялася за яго: яшчэ надарвецца. Бач, як хапае! Адзін калоду падымае. Трэба папярэдзіць, каб не надта натужваўся.

Потым яна ўспомніла аб другім і спалохана пляснула далонямі.

«Божачка мой! Людзей-жа пачаставаць трэба. А я і не падумала. Не вялікі цяжар пачаставаць. Слава богу, ёсць чым. Але дзе?»

Убачыўшы, што Максім на момант адарваўся ад работы, каб выцерці пот, яна падбегла да яго, паклікала ўбок.

— Максімка, людзей-жа пачаставаць трэба. Цалюткі дзень па марозе стылі...

— Безумоўна, мама.

— А дзе, сынок? У зямлянцы — колькі змесціш? У каго параіш? Можа ў Машы? Хата ў іх цяпер, што клуб той...

Максім ссунуў на лоб шапку, закрыўшы казырком вочы, і задумліва пачухаў патыліцу.

— Ну, што ты выдумала! У Машы. Чорт ведае, што падумаюць...

І тут, нібы з зямлі перад імі з'явіўся Шаройка — вынырнуў аднекуль з-за зямлянкі, з гароду.

— А-а, і сам гаспадар дома! Здарова, Максім Антонавіч. Што задумаўся?

Максім моцна сціснуў руку старшыні.

— Добры дзень, Амяльян Дзянісавіч. Ад усяго салдацкага сэрца дзякую вам.

— Ну, што ты! Абавязак, брат. Я сваё слова моцна трымаю.

— А задумацца вось маці прымусіла. Дзе людзей пачаставаць?

— І-і-і... Гэта ўжо дарэмна! Які можа быць пачастунак! Гэта ў вас ад Антона Захаравіча. Бацька быў хлебасол на ўвесь раён. А табе раю пачаставаць усіх нас на наваселлі і на вяселлі. Там дарэчы будзе.

Максім паглядзеў на маці. Яна ўздыхнула.

— Але-ж так прынята... Такі звычай...

— Яшчэ што скажыце, Сынклета Лукічна! Цяпер колькі мы гэтых дамоў перавазілі — штодня п'яныя былі-б... Справа іншая, што вось Максімаў прыезд не адсвяткавалі. Гэта так. Але за тое, што ён тры дні недзе гуляў — яму спагнанне. Сёння святкуем у мяне. Не, не, не! І слухаць не хачу. Што-ж у аддзяку пакрыўдзіць мяне хочаш? Глядзі, брат...

Дом Шаройкі быў збудаваны па тыповаму праекту, які быў дасланы ў калгас. Але ўнутры Шаройка спланаваў яго па-свойму.

У другой палове, праз калідор, — прасторная светлая кухня. Пярэдняя — разбіта на пакоі: прадаўгаватую залу з трыма вокнамі і дзве маленькія бакоўкі — спальні. У зале усё зіхацела чысцінёй. Нядаўна пабеленыя сцены, старанна вымытая жоўтая падлога, новая мэбля, крыху нязграбная, цяжкая, але зробленая навечна — уся дубовая. На сценах — партрэты і без ладу наклееныя плакаты: «Адбудуем родную вёску» і «Усе, як адзін, падпішамся на пазыку». На стале, засланым абрусам з адмысловымі ўзорамі, роўнымі слупкамі ляжалі кнігі, вучнёўскія сшыткі, стаяў адкрыты патэфон: ад бліскучай галоўкі яго на чорнай крышцы адлюстроўваўся зайчык. Усё гэта Максім ахапіў адным позіркам, з парога, і чамусьці іменна гэта і запомнілася найбольш яскрава.