Іван Шамякін - У добры час

Па-а-сею-ю гу-уроо-очкі

Блі-ізка на-ад вадо-ою...

і мелодыя яе рабілася навязчывай, абуджала непераадольнае жаданне заспяваць самой. Алеся ўжо напявала без слоў, ціха і пяшчотна.

Маша ў думках паўтарала за ёй:

Сама буду паліваці

дробнаю слязою...

Словы гэтыя схамянулі яе: вельмі-ж ужо не гарманіравалі яны з яе настроем, з яе думкамі.

— Алеся!

— Не буду, Машанька!

Маша пакратала рукой кнігу, падняла вялікім пальцам тую частку, якую трэба было яшчэ прачытаць.

— Калі я прачытаю?

— А ты прымусь сябе не думаць ні аб чым другім, — параіла Алеся, нібы ведала ўсе яе думкі. — Каб не перашкаджаць табе, я лягу спаць.

Сціхла песня.

Маша пачала чытаць раздзел аб дыскусіі ў партыі, аб ноевай эканамічнай палітыцы і новым паражэнні ворагаў партыі — трацкістаў. І раптам ёй здалося, што яна чытае гэта ўпершыню — перад ёй разгортваліся старонкі вялікай пераможнай барацьбы партыі за шчасце простых людзей, за яе, Машына шчасце. З трыбуны дзесятага, адзінаццатага з'ездаў Ленін бачыў сённешні дзень, будучыню вялікага народа, яго сусветную перамогу.

Ні адна пабочная думка больш не з'яўлялася. Яна так захапілася, што нічога больш не чула і не адчувала нават сваёй зморанасці. Нішто не магло ўжо адарваць яе ад кнігі — ні варочанне на ложку Алесі, ні галасы хлопцаў на вуліцы, ні крокі Пеці, які вярнуўся з гулянкі і лез на вышкі спаць.

Толькі, калі яна дачытала да месца, дзе гаварылася аб смерці Ільіча, то ўбачыла, што на старонку капнулі слёзы. Яна асцярожна выцерла іх далоняй і чытала далей.

Заключны раздзел...

«Чаму вучыць нас гісторыя ВКП (б)?»

Маша стала каленьмі на табурэт, заціснула галаву ў далоні. «Гісторыя партыі вучыць...»

Апошняя старонка. Яна чытае і ўяўляе: Геркулес адрывае Антэн ад маці яго — зямлі.

«Я думаю, што большэвікі напамінаюць нам героя грэчаскай міфалогіі Антэя. Яны, таксама, як і Антэй, модны тым, што трымаюць сувязь з сваёй маці, з масамі, каторыя нарадзілі, выкармілі і выхавалі іх. І покуль яны трымаюць сувязь з сваёй маці, з народам, яны маюць усе шансы на тое, каб застацца непераможнымі».

Апошні радок, але Маша не можа адарвацца ад кнігі. Перад яе вачыма — увесь гэты слаўны шлях партыі, аб якім яна толькі што прачытала: нэп, барацьба супраць трацкістаў, смерць вялікага Леніна, клятва Сталіна над труною Ільіча, разгром трацкістаў і бухарынцаў, будаўніцтва гігантаў прамысловасці, калектывізацыя...

Калектывізацыя... Думка яе затрымалася на выказванні Сталіна пра калгасы. Яна адгарнула поўсотню старонак назад і знайшла гэтыя словы. Прачытала яшчэ раз.

«Каб стаць калгаснікам заможнымі, для гэтага патрабуецца цяпер толькі адно — працаваць у калгасе сумленна, правільна выкарыстоўваць трактары і машыны, правільна выкарыстоўваць рабочую жывёлу, правільна апрацоўваць зямлю, берагчы калгасную ўласнасць».

«А ці правільна я ўсё выкарыстала?» — яна перанеслася ў думках на палі сваёй брыгады, пераходзіла з участка на ўчастак, любавалася маладою рунню. Пасля дажджоў пасевы цешылі вока. На душы ў яе стала лёгка і светла. Яна падняла галаву ад кнігі і здзівілася. На двары было ўжо зусім светла, а на стале ўсё яшчэ гарэла лямпа. Яна патушыла яе, падышла да акна, адчыніўшы яго, прагна ўдыхнула халаднаватае паветра.

Усё адбылося значна прасцей, чым яна ўяўляла. Але ў гэтай прастаце, як яна зразумела пасля, і была ўся веліч і ўрачыстасць прыёму ў партыю.

Ігнат Андрэевіч спакойным, але крыху незвычайным голасам прачытаў яе заяву і анкету.

— Пытанні? — коратка спытаў Мяцельскі, які вёў сход.

— Біяграфію, — адгукнуўся Косця Раднік, якога самага толькі нядаўна прымалі ў члены партыі.

Маша паднялася. Але з ёю падняўся Міхей Вячэра:

— Не трэба, Маша. Ведаем мы ўсю тваю біяграфію, на нашых вачах вырасла, — і, звяртаючыся да ўсіх, прадоўжыў: — Усё жыццё яе, што на далоні ў мяне. Я на яе радзінах быў. Мы з Паўлам Кацубам дружбакі былі, разам грамадзянскую прайшлі, разам дамоў вярнуліся. Трое нас — Антон Лескавец, — Міхей паглядзеў на Максіма,— і мы. Першыя і калгасы арганізоўвалі; яны з Лескаўцом у Лядцах, а мы з Фадзеем Гоманам тут, у нас.

Вячэра хвіліну памаўчаў, абвёў усіх позіркам, нібы спытаў: а ці тое ён гаворыць, што патрэбна? Але ўбачыўшы, што слухаюць яго ўважліва, моўчкі, прадоўжыў:

— Усё помню... Помню, як маці яе памерла... Прышлі мы з могілак, на памінкі, як вядзецца... Выцерла яна слёзы і... гаспадыня ў хаце... Шмат хто тады... — хацеў было ён нешта ўспамінаць яшчэ, але махнуў рукою і пачаў пра другое: — Або возьмем сорак першы год... Помню, сядзім з Пракопам Пракопавічам, раімся, каго сувязнымі нашымі зрабіць у вёсках. І яе, Машу, Антон Лескавец першую назваў. А цераз месяц яна да нас першыя звесткі прынесла... Прышла босая, а ўначы холад ударыў, сняжок пацярусіў... Я раніцою ботаў ёй па лагеры шукаў...