Іван Шамякін - У добры час

— Сёння ў мяне незвычайны дзень. Учора ўвечары перабраўся ў хату, а сёння разбурыў зямлянку... Ведаеце, з радасцю... Сам разламаў.

— Што-ж, з наваселлем вас, — павіншавала Ліда, з цікавасцю назіраючы, як ён чырванее.

— Дзякую. Праўда, святкаваць наваселле думаў крыху пазней, калі ў хаце усё да ладу будзе прыведзена... Безумоўна, вас, Ігнат Андрэевіч, першага запрашу...

— А мяне? — пажартавала Ліда.

Максім павярнуўся да яе.

— Вас, Лідзія Ігнатаўна, я ніколі не адлучаю ад вашага бацькі. Дзе ён — там абавязкова вы.

— Зусім не абавязкова, — засмяялася Ліда.

— Аднак, што мы стаім? — зноў замітусіўся Максім. — Прашу да мяне. Я проста рад, што сустрэў вас. Планы планамі, але сёння да мяне зайшлі Байкоў, Прымак, і мы рашылі папярэдне спырснуць вуглы, каб не рассохліся, — ён дакрануўся рукой да адтапыранай кішэні. — Калі ласка, не адмоўцеся...

Ладынін завагаўся. Адмовіцца, не пайсці — значыцца ўзвесці новую сцяну, бо гэта, безумоўна, закране хваравітае самалюбства Лескаўца і дасць яму падставы і ў будучым трымацца аддалена. Пайсці?.. Але яму карціць спытать аб валах. Дзеля гэтага ён ішоў сюды. Спытацца там, у яго хаце, за сталом?.. А калі што не так? Ён зноў-такі не зможа стрымацца і тады сапсуе ўсё свята не толькі яму аднаму, Лескаўцу... Лепш тут...

— Скажыце, Лескавец, для якой патрэбы вы прадалі валоў?

— Валоў? — Максім насцярожыўся і стаў звычайным— такім, якім заўсёды быў перад сакратаром партарганізацыі,— падцягнутым, афіцыйна-стрыманым, ён зразумеў, што Ладынін з'явіўся ў Лядцах невыпадкова і не да хворага прышоў. — Валоў прадалі па пастанове праўлення, каб купіць машыну...

— Якую?

— Аўтамашыну.

— Дзе?

— А гэта наша справа, абы мы купілі...

Ладынін нахмурыўся. Максім зразумеў, што адказаў нетактоўна і растлумачыў больш лагодна:

— Паведамілі нам, што ў адной арганізацыі ёсць. Туды яшчэ пазаўчора намеснік мой паехаў і даў тэлеграму.

— А вы падумалі, колькі ў вас нехапае галоў на ферме?

— А што мне за карысць з валоў? Малака з іх надоіш ці што? А рабіць... дык машына дваццаць такіх валоў заменіць.

Ладынін добра ведаў, як неабходна калгасу аўтамашына і разумеў, якую вялікую карысць яна прынесла-б. А таму за такое гарачае жаданне набыць яе мог-бы дараваць Лескаўцу любую камерцыю. Але яго непрыемна ўразіў тон, якім Максім адказваў — дзёрзка, з выклікам. Уразіў і нават пакрыўдзіў, хоць Ігнат Андрэевіч і не быў чалавекам крыўдлівым.

Ліда таксама пакрыўдзілася за бацьку і, кінуўшы на Лескаўца зняважлівы позірк, адышла да крамы.

Ладыніну хацелася добра, па-бацькоўску прабраць яго за гэты дзёрзкі тон, але ён разумеў, што рабіць, гэта на вуліцы няёмка. Таму ён шчыра ўзрадаваўся, калі да іх падышла Маша.

— Вось дарэчы... Мне трэба пагутарыць з табой, Маша.

— То прашу да нас у хату.

Тады зноў разгубіўся і збянтэжыўся Максім: як цяпер будзе з яго запрашэннем? Ліда нечакана знікла (ён нават не заўважыў калі), а замест яе з'явілася Маша. Цяпер трэба запрашаць і яе. Ён ажно спацеў ад гэтай думкі і пачуў, як моцна закалацілася сэрца. Усю мінулую ноч ён амаль не спаў: у новай хаце апанавалі думкі, якіх не было ўжо даўно. Думаў пра Машу, добра думаў. І вельмі хацелася яму ўбачыць яе за сталом у сваёй новай хаце, пасядзець і пагутарыць шчыра, па-сяброўску не аб адных толькі справах калгасных, аб якіх яны дагэтуль гутарылі заўсёды з пачуццём узаемнай няпрыязь. Але як запрасіць пасля ўсяго, што адбылося паміж імі? Як яна зразумее гэта? А раптам адмовіцца?

Ён так задумаўся, што да яго нават не адразу дайшло пытанне Ладыніна.

— Дарэчы, Лескавец, вы выканалі пастанову партыйнага сходу — абмералі сядзібы?

— А-а?.. абмералі.

— Чаму-ж маўчыце дагэтуль! Якія вынікі? Ёсць парушэнні?

— Асаблівых няма. Так, некалькі сотак...

— А ў Шаройкі? — спытала Маша.

— У Шаройкі нешта сотак пяць, дакладна не помню.

— А можа пяцьдзесят, Максім? Прыпомні, — іранічна заўважыла Маша.

Шчокі і шыя Максіма наліліся чырванню.

— Мне няма чаго прыпамінаць. Не верыш — правер.

— Не веру і перамераю, бо мне сорамна за цябе, Максім, — спакойна, з сумам у голасе адказала яна. — Ты паслухаў-бы, што людзі кажуць. Ты палічыў нізкім для сябе займацца такой работай і даручыў яе... Шаройку. Больш ты нікога не знайшоў? Кату даручыў сала. Ды гэта-ж проста здзек над сумленнымі калгаснікамі! Як ты не разумееш гэтага? Да якога часу ты будзеш такім сляпым і глухім?..

Максім натужліва ўсміхнуўся.

— Давай, давай, валі... бі... да ручкі! Я прывык... — ён сказаў гэта, здалося, спакойна, нават быццам жартам, але Ладынін бачыў, якіх намаганняў каштуе яму гэтая знешняя спакойнасць.