Іван Шамякін - У добры час

— Ну вось, які ты маладзенькі! Пачакай мяне хвіліначку.

Яна накіравалася на кухню. Там загрымелі начоўкі, вядро, палілася вада. Ён адчыніў дзверы.

— Што ты робіш?

— Выпалашчу тваю гімнасцёрку і кашулю.

У яго загарэліся вушы.

— Ну, што ты!.. — ён памкнуўся быў не даць ёй зрабіць гэтага, але яна рашучым рухам адхіліла яго.

Неўзнарок позірк яго спыніўся на яе нагах, стройных, прыгожых, па калені бронзавых ад загару. Яму стала сорамна, і ён хутка вярнуўся ў пакой, стаў каля акна. Сэрца яго моцна білася. Па другім баку вуліцы прайшлі Макушэнка і Ладынін. Ён правёў іх позіркам і схамянуўся толькі тады, калі яны зайшлі ў двор да Яўмена Лескаўца: яму трэба было паклікаць іх. Не пачуў ён таксама, калі Маша зайшла.

— Ах, які дождж! Проста радасць!

Яна стаяла амаль побач, глядзела ў акно і спрытнымі рукамі заплятала касу.

— Каб ты ведаў, які ў мяне настрой! Чаму ты хмурышся?

— Я? Наадварот, — ён засмяяўся. — У мяне таксама незвычайны настрой.

— Ты добра гаварыў на сходзе. Аб балоце і аб новых культурах. Як там Насця?

— Паклялася, што ляжа касцямі, а сабярэ не менш, як па пяцьсот цэнтнераў буракоў, — адказаў ён.

— Сабярэ, — сур'ёзна запэўніла Маша і, хвіліну памаўчаўшы, спытала крыху трывожна і сумна: — А колькі вось я сабяру?

— Чаго?

— Усяго.

— А-а... Будуць ісці вось такія дажджы...

— А калі не будуць?

— У нас не Сальскі стэп, Маша, а Палессе.

— А мінулае лета?

— Такія леты ў нас бываюць раз у дваццаць год. Вунь як ён лінуў. Суткі пройдзе... на месяц вільгаці хопіць.

— Ты суцяшаеш мяне так, быццам я не чытала Вільямса і не чула, што сам-жа ты гаварыў на занятках...

Ён павярнуўся і, забыўшыся на ўсе іншыя пачуцці, па-сяброўску ўзяў яе за плечы, заглянуў у вочы:

— Мілая Маша! Не ўсё адразу. Каб дамагчыся таго, пра што піша Вільямс, трэба многа-многа працаваць яшчэ. І табе і мне... І ўсім нам... Лёгка сказаць: асвоіць севазвароты... Але нялёгка зрабіць гэта...

— Нялёгка... Асабліва ў нас... — яна ўздыхнула і адышла да стала. Дастала з паліцы тоўстую кніжку, разгарнула.

— Чаму — асабліва ў вас?.. Гэта дарэмна... З Лескаўца будзе добры гаспадар... Сёння ён цікава гаварыў пра спаборніцтва. Урэшце...

Ён хацеў быў сказаць: «Відаць, яго перавыхаванне залежыць ад цябе»,— але стрымаўся, прыкусіў язык. Ён даўно ўжо не цікавіўся іх адносінамі і добра не ведаў, у які бок яны зрушыліся пасля яго размовы з Машай.

Маша маўчала, утаропіўшы позірк у кнігу. Ён таксама змоўк. Яна ўзяла з разгорнутай кнігі аркуш паперы, глянула на Васіля, няўпэўнена прамовіла:

— Вось... хачу паказаць табе... першаму...

Ён узяў, прачытаў, і вочы яго загарэліся.

— Малайчына!.. Даўно пара. Праўда, напісаць можна было-б карацей.

— Што ты! Хіба можна карацей! У мяне і так усё вельмі каротка. Глядзі, якая аўтабіяграфія. Два дні пісала і вось колечкі напісала. Сорам паказваць такую аўтабіяграфію.

— Глупства! Справа не ў памеры, Маша. Ёсць біяграфіі доўгія ды з плямамі. А твая, што кропля вось гэтай дажджавой вады. Без парушынкі. Сёння-ж перадай усё Ладыніну.

Маша ўздыхнула.

— Баюся.

— Чаго?

— А калі не апраўдаю? Уяві сабе, дадуць мне людзі рэкамендацыі, я вось у заяве слова партыі дала, як клятву, а пасля...

Васіль сеў за стол, пільна паглядзеў на яе і ціха спытаў:

— У каго ты прасіла рэкамендацыі?

— Ні ў каго яшчэ.

— Я першы паручаюся за цябе. Дай паперу,— ён узяў Алесін сшытак, акуратна вырваў з яго чысты аркуш.

Маша стаяла з другога боку стала, як вучаніца на экзаменах, і не адводзіла позірку з яго рукі, якая старанна выводзіла простыя, але хвалюючыя словы:

«Ведаю Кацуба Марыю Паўлаўну...»

Васіль падняў галаву.

— З якога часу я цябе, Маша, ведаю?

У хату шумна зайшоў Пеця, з парога закрычаў:

— Маша! Сухое! — але ўбачыў Васіля — змоўк, толькі здзіўлена нахмурыўся, пазнаўшы на Васілю сваю сарочку. 1

Маша адышла да скрыні і пачала шукаць яму бялізну. Пеця заняў яе месца каля стала і бесцырымонна заглянуў, што Лазавенка піша. Прачытаўшы першыя словы, моўчкі павярнуўся і, узяўшы бялізну, на цыпачках накіраваўся ў кухню.

Дождж не сціхаў. Усё неба было заслана хмарай.

Напісаўшы рэкамендацыю і аддаўшы яе Машы, Васіль падняўся, пажартаваў:

— Добра ў гасцях, але дома лепей. Пайду шукаць Ладыніна.

Маша правяла яго ў сенцы, трымаючы рэкамендацыю ў руках. На ганак яна не вышла. Прытуліўшыся да хатніх дзвярэй, глядзела, як ён адвязаў каня. як спрытна ўскочыў на воз і шпарка пераехаў цераз вуліцу. І раптам яна адчула, што ў яе не так, як звычайна, б'ецца сэрца — часцей і гучней — і гараць шчокі. А калі вярнулася ў хату, ёй чамусьці ўспомніліся словы, якія некалі сказала яна Сынклеце Лукічне: