Іван Шамякін - У добры час

Ладынін раніцой з'явіўся ў «Партызане» і ўсю першую палавіну дня займаўся сваімі ўрачэбнымі справамі.

Апоўдні ён, Макушэнка і Максім вышлі з вёскі ў поле. Пайшлі за рэчку — там працавала большасць людзей. Дзень быў спякотны, паліла, як у ліпені. І зямля была такая-ж сухая, як сярод лета. Пыл на дарозе быў, што прысак, ногі танулі ў ім. На торны гарнітур Макушэнкі і на боты Лескаўца лёг светлашэры налёт.

Макушэнка паглядзеў у дымнае неба, дзе не было ніводнай хмурынкі.

— Эх, дожджык-бы!

— Сёння павінен быць абавязкова, — запэўніў Ладынін!. — Я заўсёды беспамылкова вызначаў яго набліжэнне. Ные рана. Гудзяць ногі.

Каля маста — стойла. На беразе — чорны квадрат выбітай жывёлай зямлі. На ім цесна ляжалі і стаялі каровы, некаторыя з іх зайшлі ў рэчку і махалі хвастамі, хоць не было яшчэ ні мух, ні аваднёў, а камары пахаваліся ад спякоты.

Сярод статку хадзілі з дайніцамі жанчыны, кожная знаходзіла сваю карову, падымала і адганяла ўбок. Крыху воддаль пад вербамі каля агароджы, якая адгароджвала стойла ад пасеваў, даілі калгасных кароў. Даяркі былі ў белых касынках і белых фартухах. На самым беразе сядзела загадчыца фермы Клаўдзя Хацкевіч, перад ёй, да паловы пагружаныя ў ваду, стаялі бідоны.

— Які дзённы надой? — павярнуўся Макушэнка да Максіма, у змаршчынках пад яго вачыма хавалася хітраватая ўсмешка. Максім сумеўся: усе фермаўскія лічбы пераблыталіся ў яго галаве, хоць Клаўдзя штодзень бамбардзіравала імі. Можа таму яны і не запаміналіся, што занадта многа яна гаварыла гэтых лічбаў. Як разыйдзецца на паседжанні праўлення, дык адным залпам паведаміць усё: і колькі малака давалі каровы да вайны, і колькі мелі-б гэтага малака, каб выканалі ўсе яе, Клаўдзіяй, патрабаванні, і кожны раз аб суседзях — аб надоях у «Дружбе» і ў «Волі».

Макушэнка дакорліва паківаў галавой.

— Старшыні сорамна не ведаць такія рэчы. Запомні, што гэта — не дробязь — малако. У калгасе няма дробязей... Ты павінен ведаць прадукцыйнасць кожнай каровы, не толькі што... Інакш кіраваць нельга. А ўяві сабе той блізкі час, калі ў цябе будзе сто... дзвесце дойных кароў. Што тады?

«Вось яно... пачынаецца», — Максім уздыхнуў і выцер з ілба пот. Макушэнка прапанаваў зайсці на стойла.

«Ну, зараз яна натарахторыць — толькі слухай, — падумаў Максім аб Клаўдзі, з неахвотай збягаючы следам за Макушэнкам з насыпу грэблі ўніз на поплаў. — Усё на мяне зваліць, чортава ляскаўка».

Ён успомніў, як хітра і ўпарта ўгаварваў яго Шаройка замяніць Клаўдзю другім чалавекам. Рабіў ён гэта заўсёды пасля таго, як Клаўдзя даводзіла старшыню да кіпення. У такія хвіліны Максім згаджаўся са сваім дарадчыкам, але потым, астыўшы, супакоіўшыся, разумеў, што лепшага загадчыка фермы знайсці цяжка. Пачуццё справядлівасці перамагала ўсе іншыя пачуцці.

Клаўдзя спакойна паднялася, скруціла ў трубку самаробны сшытак з сіняй паперы, сунула яго ў кішэню. На вуснах яе пакінуў даволі прыкметны след хімічны аловак, і гэтая фіялетавая плямка таксама, як і кароткі, не па росту, белы халацік, неяк маладзілі яе, рабілі падобнай на дзяўчыну-падлетка. Але рукі яна паціснула ўсім смела, проста і не па-жаночаму моцна. А Максіму ўпотайкі задзірыста падміргнула: «Пачакай, вось тут я табе задам». І сапраўды, як заўжды, адразу павяла наступленне:

— Надоі? Павышаем, таварыш сакратар. Дзень і ноч дзяўчаты мае кормяць іх, — яна кіўнула ў бок калгасных кароў, перад кожнай з якіх сапраўды ляжалі кучкі свежаік травы.— Усе ўзмежкі паабскубвалі... Але цяжка нам... Паша дрэнная, каровы галодныя... А старшыня вось наш лічыць, што ферма — гэта так сабе... Ён аб адных конях клапоціцца.

— Калі гэта я так лічыў? — узлаваўся Максім.

— Увесь час... Колькі табе даказвала, што ў каровы малако на языку...

— Як у цябе хлусня!

— Лескавец! — абурыўся Ладынін.

— І прасіла і патрабавала, каб для падкормкі кароў было пасеяна што-колечы, як вунь у «Волі». Няхай да «зялёнага канвеера» мы яшчэ не дараслі, але можна было хоць чвэрць канвеера гэтага зрабіць...

Макушэнка з ухвалаю ківаў галавой і ўсміхаўся. Усміхнуўся з чвэрць канвеера і Ладынін. Але Клаўдзя сказала ўсё гэта зусім сур'ёзна, без цені ўсмешкі.

Даяркі стаялі з вёдрамі малака каля кароў, прыслухоўваліся да гутаркі, саромячыся падыйсці. Каровы таксама паварочвалі галовы, вялікімі вільготнымі вачыма глядзелі на незнаёмых людзей, на сваю гаспадыню і, нібы разумеючы, што яна абараняе іх, уздыхалі.

— Ты, Максім, па дзедаўскіх законах усё яшчэ хочаш жыць. Снег — з поля, жывёлу — у поле, і ўсім клопатам канец. Некалі бацька мой так рабіў, дык помню, маючы двух кароў, ніколі свежага малака не піў, а смятаны і ў вочы не бачыў ні сам, ні мы, малыя. Колькі я табе гаварыла, каб аддзяліць калгасных кароў ад агульнага статку! А ты Шаройку слухаешся...