Іван Шамякін - У добры час

... У першы вечар Макушэнка зайшоў да Лескаўца. Уласна кажучы ішоў ён не да Максіма, бо з ім толькі што гаварыў каля рэчкі — ішоў да Сынклеты Лукічны, бо лічыў сваім чалавечым абавязкам наведаць жонку свайго партызанскага друга.

Сынклета Лукічна была на гародзе — варыла вячэру. У вёсцы быў звычай — вячэру ўлетку гатаваць на агні, дзе-небудзь у садзе ці ў канцы гароду, каб не паліць нанач у печы. Хутчэй, прыемней і нават смачней, бо часта тут-жа пры агні і вячэралі.

Убачыўшы сакратара, Сынклета Лукічна і разгубілася і ўзрадавалася адначасова.

— Прабачце, Пракоп Пракопавіч, частаваць вас буду тут, у зямлянку запрашаць не буду.

Макушэнка сеў збоку на траву. Сынклета Лукічна хуценька пайшла да зямлянкі. Цямнела. Заціхаў вячэрні вясковы гоман.

Макушэнка задуменна глядзеў на маленькія язычкі полымя, якія асцярожна лізалі чыгунок. Два хлапчукі прынеслі стол і дзве табурэткі. Макушэнка папрасіў іх:

— Перадайце цётцы Сылі, каб яна не турбавалася. Нічога не трэба.

— Добра. Перададзім. Але яна не турбуецца, яна настойку цэдзіць з гэткай вось бутэлі, — адзін хлапчук развёў рукамі.

Сакратар, усміхнуўшыся з іх непасрэднасці, паглядзеў у бок зямлянкі. У вочы кінулася чорная пройма дзвярэй у белым зрубе, ён адчуў сябе вінаватым, што дагэтуль сям'я Антона Лескаўца жыве ў зямлянцы. Недаравальна, што ён не ўмяшаўся ў гэта больш дзейсна. Яму расказвалі, чаму Максім зняў цесляроў. Наогул калгаснікі, як ён пераканаўся, выказваліся аб сваім старшыні станоўча і нават тыя, хто скардзіўся на яго за грубасць ці яшчэ за што-небудзь, рабілі гэта без асаблівага абурэння, з агаворкамі, са скідкай на маладосць.

— Калі-ж наваселле? — спытаў Макушэнка, як толькі Сынклета Лукічна вярнулася. Яна ўздыхнула. Ён памаўчаў, назіраючы, як спрытна яна рэзала сала, потым нечакана спытаў:

— Ёсць чым заплаціць?

— Ды заплаціць-то ёсць чым, але...

— Заўтра я выклічу такую брыгаду, якая за тры дні здасць гатовы дом.

Ён вырашыў зняць частку брыгады з будаўніцтва будынка райкома.

«Калі мы які тыдзень пабудзем у старым памяшканні — нічога страшнага, а тут — жывыя людзі, сям'я партызана-героя», — разважыў ён.

— Вам і так гэтулькі клапот, Пракоп Пракопавіч, а вы яшчэ будзеце нам цесляроў шукаць, — для прыліку сказала Сынклета Лукічна, але ад яго не захавалася, што яна ўзрадавана.

Шумна сіпела сала, злосна затрашчэла і запырскалася тукам, калі гаспадыня ўліла на патэльню яйкі. Бялок адразу стаў белым, узняўся бурбалкамі. Яешня апетытна запахла. Сынклета Лукічна, схіліўшыся, падкладвала пад трыножкі трэскі, яны загараліся адразу жарка і светла. Макушэнка не адводзіў ад агеньчыка вачэй. Любіў ён пасядзець пры ім, бо заўсёды ў такія моманты яго апаноўвалі партызанскія ўспаміны. Вось і зараз ён бачыў перад сабой Антона Лескаўца, чуў яго прастуджаны, але бадзёры голас: «Добра мы працавалі да вайны, Пракопавіч, але пасля яе, думаецца мне, народ будзе працаваць яшчэ лепш. Вось я, напрыклад... Ды мяне зараз дапусці да мірнай працы — горы перавярну. Хіба я так цяпер кіраваў-бы калгасам! Ды я такое-б жыццё ў ім стварыў, што люба паглядзець было-б! За вайну мы яе, нашу Савецкую ўладу, яшчэ мацней палюбілі, сэрцам і розумам адчулі, як многа яна нам дала, а таму хочацца і ёй усё аддаць, што можаш...»

Макушэнка амаль дакладна помніў гэтыя словы. Антон Лескавец гаварыў іх у летні вечар вось пры такім невялічкім агеньчыку. Хораша ён умеў марыць аб будучым жыцці!

Сынклета Лукічна бачыла, што сакратар задумаўся і, нібы здагадваючыся, аб чым ён думае, маўчала, каб не перашкодзіць.

«Трэба Максіму сказаць гэтыя словы. Наогул трэба будзе расказаць яму пра бацьку, ён, відаць, мала ведае аб яго рабоце. Дарэчы было-б вось тут, за чаркай настойкі»...

— Дзе-ж гэта гаспадар так забавіўся?

— Сядайце да стала, Пракоп Пракопавіч, не дачакаемся мы яго. Часта ён так — вячэрай снедае.

— Што-ж, справа маладая...

Сынклета Лукічна ўздыхнула.

— Што так цяжка, Лукічна?

Не адказваючы, яна наліла ў чаркі настойку, падсунула гасцю бліжэй патэльню з яешняй, талерку з хлебам.

— Частуйцеся, Пракоп Пракопавіч, а то нахадзіліся за дзень...

— Не буду ні піць, ні есці, покуль вы не сядзеце вось тут, каля мяне, — ён падсунуў бліжэй другі табурэт.

Жанчына села, крыху адпіла з чаркі і, выцершы вусны рогам хусткі, падперла далоняй шчаку і загаварыла:

— Даўно мне хацелася пагаварыць з вамі, Пракоп Пракопавіч. Вось вы пытаеце, чаму я так цяжка ўздыхаю... Ды хіба-ж я ўздыхала-б, каб ён, як вы кажаце, з дзяўчынай ночкі праводзіў... Для матчынага сэрца гэта радасць якая! Глядзіш, хутка і нявестка ў доме была-б... Засумавала я адна... Але няма ў яго дзяўчыны... Не з ёй ён ходзіць... Адзін блукае па полі, або ў Шаройкі сядзіць, прыяцеля знайшоў!.. Выпівае з ім. Неспакойна ў яго на душы, а ад чаго — не зразумею. Бачу я, гарыць ён на рабоце, баліць яго сэрцайка, каб зрабіць так, як у Васіля, зайздросціць ён Васілю, хочацца яму, каб і наш такі калгас быў. Але нядобра неяк зайздросціць... Васіля ледзь не ворагам лічыць, Ігната Андрэевіча пазбягае, у райком баіцца лішні раз заглянуць, параіцца, баіцца, мабыць, каб не падумалі там, што ён сам нічога не ведае, ні на што не здатны. А хіба-ж так можна? Я-ж ведаю, як бацька яго кіраваў. Райком для яго быў радней дома роднага. Ледзь у чым сумняваўся — адразу ў райком ехаў.