Іван Шамякін - Драма

Рах'я. Учора я заглядваў у рэдакцыю. Зіноўеў публікуе ў «Рабочем пути» пісьмо. Заяўляе, што ў палеміку не ўступае і што яго погляды на спрэчныя пытанні далёкія ад тых, якія аспрэчвае таварыш Ленін.

Ленін. Фарысейства! Чарговы спалох абывацеля.

Рах’я. І ёсць прыпіска ад рэдакцыі... Наборшчыкі сказалі, што яе напісаў Сталін. Маўляў, гэтай заявай Зіноўева і Каменева ў Савеце пытанне можна лічыць вычарпаным.

Ленін. Лёгка яны вычэрпваюць галоўнейшае пытанне стратэгіі.

Рах’я. Сталін піша, што рэзкасць тону артыкула таварыша Леніна не мяняе таго, што ў асноўным мы застаёмся аднадумцамі.

Ленін. Тыповы ўзор беспрынцыповасці! З боку Сталіна. Хто з кім аднадумцы? Я не магу быць аднадумцам з Каменевым. Шкада, што мне яшчэ не прынеслі сённяшняга нумара. (Дастае з камізэлькі гадзіннік.) Аднак ваенныя нашы затрымліваюцца. А час ляціць. Часу мала. У нас катастрафічна мала часу... да перамогі рэвалюцыі.

Рах’я (узіраецца ў акно, амаль спалохана). Што яны робяць?

Ленін. Хто?

Рах’я. Ваенныя. Яны падкацілі на аўтамабілі. Канспіратары, называюцца!

Ленін (зазірае ў акно, пацірае рукі). А знаеце, таварыш Рах'я, гэта ж выдатна, што нашы савецкія генералы ездзяць па Піцеры на аўтамабілі. (Смяецца.) Пад вокнамі ў Керанскага. Факт, што ўрад выпускае дух. Хто можа спыніць прадстаўнікоў Савета? І пралетарыят павінен, як мага хутчэй, выкарыстаць разгубленасць урада. Пакуль Керанскі не сабраў сілы.

Уваходзяць Падвойскі, Антонаў-Аўсеенка, Неўскі. Пытаюць у Рах'і, якога добра ведаюць:

— Ільіча няма яшчэ?

Ленін здымае парык. Прадстаўнікі ВРК здзіўленыя і ўзрадаваныя.

— Уладзімір Ільіч!

— Добры дзень, Уладзімір Ільіч!

Антонаў. Сорамна, што мы не пазналі вас. Ужо прабачце.

Ленін. Дрэнны з мяне быў бы канспіратар, каб вы адразу пазналі. Жыццё навучыла. Аднак за справу, таварышы. Не будзем траціць часу. Яго ў нас мала. Вельмі мала. Прашу.

Усе садзяцца вакол стала. Рах’я выходзіць — яму належыць ахоўваць правадыра. Падвойскі дастае з планшэта і раскладвае на стале планы Петраграда.

Ленін глядзіць план і разгортвае свой.

У мяне больш падрабязны. Прашу адзначыць на сваім узгодненыя пункты. Я — на сваім. Умоўна. Каб разумелі мы з вамі, больш ніхто. Першае пытанне ваенна-палітычнае. Якая абстаноўка сёння у горадзе — на думку Генеральнага штаба?

Неўскі. Якога?

Ленін. Рэвалюцыйнага. Вы — Генеральны штаб паўстанцкіх сіл. Толькі так я вас разумею, з разуменнем гэтай вашай ролі буду мець размову з вамі.

Падвойскі. Для Генштаба нам шмат чаго не хапае. Ленін. Чаго? Будынка? Хутка вы зоймеце яго. Антонаў. Ваеннай адукацыі.

Ленін. Вы атрымаеце яе ў рэвалюцыі. Дык што ў горадзе? Я не маю магчымасці праехаць на машыне. Хаджу па завулках. З барадой антыквара.

Антонаў. Керанскі яўна нервуецца. Але і насцярожаны. На вуліцах юнкеры. І казакі.

Неўскі. Урад чакаў нашага выступлення ў дзень з'езда.

Ленін. Безумоўна, рыхтаваўся. Асабліва пасля таго, калі два штрэйкбрэхеры выдалі яму план паўстання.

Падвойскі. Так, Керанскі баяўся. Недарэмна ён мусіў прасіць ЦВК перанесці дату адкрыцця з'езда на дваццаць пятае.

Антонаў. Контррэвалюцыя хоча выйграць час, каб падрыхтавацца.

Ленін. Вось іменна — каб падрыхтавацца. Але час павінен працаваць на нас. Мы павінны выкарыстаць яго. Скажыце шчыра: гатовы ўзброеныя сілы рэвалюцыі выступіць сёння?

Неўскі. Не, Уладзімір Ільіч.

Падвойскі. Усё залежыць ад сітуацыі. Каб урад пачаў выводзіць войскі з Петраграда на фронт, гэта магло б стаць прычынай узрыву. Гарнізон паўстаў бы. Каб аб'яднаць нашы сілы, падрыхтавацца як мае быць, нам бы яшчэ дзянькоў дзесяць, Уладзімір Ільіч.

Ленін. Таварыш Падвойскі! У нас няма і пяці дзён! Была б марнай тратай часу, энергіі і сілы бясплодная дыскусія з эсэрамі і меншавікамі на з'ездзе, падлікі галасоў, як таго патрабуе Троцкі. Партыя павінна ўзяць уладу і ўручыць яе з'езду для ўтварэння Савецкага ўрада, прыняцця дэкларацыі аб міры і зямлі.

Антонаў. Значыць, выступаем да з'езда?

Ленін. Абавязкова да з'езда.

Падвойскі. Калі? Засталося чатыры дні.

Ленін. ЦК назначыць дзень. Але падказаць час павінны вы. Вы — наш Генеральны штаб. Паўстанне — майстэрства. Высокае майстэрства. Мастацтва. Як і добра падрыхтаванае наступленне на фронце, яно павінна быць нечаканым для ворага. Найвышэйшая арганізацыя! Ніякіх стыхійных выступленняў!

Антонаў. Мяне асабліва трывожыць нядзеля, дваццаць другое. ЦВК абвясціла яго днём Саветаў. Даклады, канцэрты, маніфестацыі. Мірныя. А ўрад назначыў хрэсны ход казакаў да Казанскай Багамацеры для асвячэння зброі. Не хітрасць гэта? А калі не хітрасць, то ўсё роўна магчымы стыхійныя сутычкі, яшчэ невядома, у што яны перарастуць. Як у ліпені.