Іван Шамякін - Петраград — Брэст

Увага Леніна з пачатку нямецкага наступлення была скіравана на фарміраванне рабочых атрадаў, на іх узбраенне, провады на фронт, на перабудову работы Генеральнага штаба, армейскіх штабоў, на падбор камандзірамі і камісарамі надзейных ваенспецаў, адукаваных бальшавікоў. Гэтай рабоце варта аддаць увесь час, усе дні і ночы. Нядрэнна было б перанесці свой рабочы стол у Генштаб ці ў штаб абароны Петраграда, як у дні рэвалюцыі, цалкам углыбіцца ў ваенныя справы. Але нельга. Акрамя мноства неадкладных пытанняў умацавання Савецкай улады, прыходзіцца яшчэ весці цяжкую стамляючую барацьбу з «левымі» бальшавікамі, з левымі эсэрамі, з Троцкім, з усімі, хто не разумее ці не хоча зразумець, што ў данай сітуацыі ёсць толькі адзін ратунак — мір.

Уладзімір Ільіч падумаў пра гэта, адарваўшыся амаль ужо на світанні ад тоўстага тома «Гісторыі Заходняй Еўропы ў новы час» Кірэева. Ён грунтоўна, з выпіскамі (кнігу Марыя Ільінічна па яго просьбе прынесла з публічнай бібліятэкі, і ён не дазваляў сабе рабіць, заўвагі на палях, як на ўласных кнігах), праштудзіраваў за другую палавіну ночы вялікі раздзел «Панаванне Францыі ў Еўропе пры Напалеоне І». Каб даканаць праціўнікаў міру, трэба не толькі заклікі, але глыбокія тэарэтычныя высновы, падмацаваныя фактамі гісторыі. Як вызваляліся народы Еўропы ад напалеонаўскай тыраніі — гэта вельмі істотна. Дык чаму ж лічаць, што не могуць вызваліцца эстонцы, латышы, літоўцы, беларусы, украінцы, палякі ад нямецкага нашэсця?! Заваёўнікаў заўсёды выганялі з ганьбай.

Уладзімір Ільіч ціха загарнуў кнігу, патушыў свечку, пры якой чытаў.

Дзень пачаўся звычайна. Кароткая прагулка, у часе якой зноў парадавала скапленне рабочых атрадаў каля Смольнага.

Ленін падумаў:

«Колькі ў іх рэвалюцыйнага энтузіязму! Шкада толькі, што не хапіла часу навучыць іх ваеннай справе. Ад гэтага, безумоўна, будуць лішнія ахвяры». З болем падумаў аб тых, хто аддасць сваё жыццё за Савецкую ўладу. Цяжка ўздыхнуў. А магло б не быць гэтых ахвяр, каб мір з немцамі быў падпісаны ў студзені ці, як дамовіліся, 10 лютага. Дорага, ох, як дорага абыдзецца абструкцыя «левых», авантура Троцкага!

«Аднак, якія ні былі б ахвяры, Петраград не здамо! Петраград — сэрца рэвалюцыі».

На рабочым стале — падрыхтаваныя кіраўніцтвам справамі, акуратна перадрукаваныя на бланках дэкрэты, якія прыняты на папярэдніх пасяджэннях Саўнаркома. Што першачарговае з дакументаў? Безумоўна, Дэкрэт аб стварэнні Надзвычайнай камісіі па разгрузцы Петраграда. Уладзімір Ільіч падпісаў яго. Камісію трэба неадкладна сабраць, каб даць ёй інструкцыі. Даў на гэты конт указанне Гарбунову. Сакратар між іншых спраў сказаў:

— Крыленка пытае, куды эвакуіраваць са Смаленска ўпраўленне шляхоў зносін фронту.

— Куды? — Ленін задумаўся.

У Маскву? Не. Масква будзе перагружана эвакуацыяй урадавых устаноў з Петраграда.

— Дамо, Мікалай Пятровіч, тэлеграму двум Саветам — Курскаму і Арлоўскаму, няхай рыхтуюць памяшканні. Увогуле праверце, у якіх гарадах дзяржаўныя памяшканні, губернатарскія палацы, дваранскія і буржуазныя асабнякі не заняты пад шпіталі. Запытайце Саветы. Ваенныя са свайго боку няхай возьмуць на ўлік усё, што ім можа спатрэбіцца на выпадак адступлення ў глыбіню Расіі. З улікам шляхоў зносін, сувязі. Безумоўна, самае лепшае — пад шпіталі!

У гэты момант у кабінет увайшлі Крыленка і Турчан. Малады прапаршчык аброс барадой, шынель яго быў моцна пакамечаны: Галоўкаверх не даў кур'еру нават умыцца, пераапрануцца, адразу з поезда павёз у Смольны, бо меў такі загад ад Леніна: Уладзімір Ільіч пазаўчора і ўчора па колькі разоў на дзень пытаўся: ці чуваць што ад парламенцёраў?

Ленін хутка падняўся, пайшоў насустрач Турчану, не спускаючы вачэй з яго палявога планшэта: што ў ім?

— Прывезлі?

— Так точна, таварыш Ленін.

— Прапаршчык дастаў з планшэта невялікі па памерах, са шчыльнай паперы з гербам Германскай імперыі, грыфам міністэрства замежных спраў канверт. Другі бок яго быў залеплены тоўстымі сургучовымі пячаткамі.

— Што тут?

— Не ведаю. Маёр Генштаба, перадаючы мне адказ нямецкага ўрада, сказаў, што ўручае мір.

— Як нямецкія ўлады да вас адносіліся?

— Падкрэслена карэктна. Хораша кармілі. Але трымалі пад аховай. З Дзвінска прывезлі на станцыю Уцяны, пасадзілі ў нейкай казарме, праўда, добра напаленай, і двое сутак не выпускалі нават на прагулку. А з акна было відаць толькі голае поле і недалёкі лес...

— Але, немцы ўмеюць ахоўваць свае сакрэты.