Іван Шамякін - Петраград — Брэст

Але праз момант не стрымаўся — ударыў бязлітасна: «але ад гэтага кароста не перастае быць паганай каростай».

Ад абзаца да абзаца нарастаў ленінскі сарказм, непрымірымасць да блытанікаў, гнеў да тых, хто робіць так не толькі ад вучнёўскага неразумення.

Гэта ўжо ўдар не толькі па Бухарыну, але і па Троцкаму, новы віток у сістэме доказаў, што мір, любы мір,— адзіны ратунак:

«Мір — галоўнае. Калі пасля добрасумленных намаганняў атрымаць агульны і справядлівы мір аказалася, на справе аказалася, што яго зараз атрымаць нельга, то любы мужык зразумеў бы, што прыходзіцца браць не агульны, а сепаратны (асобны) і несправядлівы мір. Усякі мужык, нават самы цёмны і непісьменны, зразумеў бы гэта і цаніў урад, які даў яму нават такі мір».

У Леніна ўзняўся настрой. Так было заўсёды, калі хораша напрацавалася, без перашкод, і можна быць задаволеным зробленай работай.

Надзеў паліто, шапку, цераз чорны ход пайшоў на двор, каб колькі хвілін пагуляць перад абедам. Выйшаў на плошчу. Абышоў вакол Смольнага. Мароз быў лёгкі, градусы два. Але моцны вецер прабіваў нават зімовае паліто (Аляксандра Міхайлаўна Калантай купіла недзе) наскрозь. Ды вецер гнаў ужо не зімовую сцюжу, а пах блізкага мора і... вясны. Можа, толькі ён, чалавек, які з малых гадоў любіў перадвясеннія прагулкі, мог улавіць гэты тонкі пах яшчэ няблізкай вясны.

Перад парадным фасадам Смольнага строіўся рабочы батальён. Гаварыў прамову камісар. Ах, як яму захацелася таксама выступіць перад людзьмі, што адбываюць на фронт! Але нельга так стыхійна. Бонч-Бруевіч і без таго незадаволены вось такімі нечаканымі, амаль тайнымі прагулкамі яго, выступленнямі. Уявіў, як нялёгка кіраўніку спраў рабіць яму вымовы, якія хітрыя словаспляценні той ужывае, і гарэзліва пасміхнуўся.

У вестыбюлі першага паверха чырвонаармейцы пазналі яго.

— Ленін!

— Ура — таварышу Леніну!

Уладзімір Ільіч прывітаў іх падняццем рукі і хутка пайшоў на другі паверх.

Надзежда Канстанцінаўна і Марыя Ільінічна чакалі яго абедаць. Убачылі апранутага, спыталі:

— Ты некуды ездзіў?

— У штаб Петраградскай акругі,— у штаб ён меў намер паехаць пасля абеду.

Дастаў з кішэні спісаныя лісткі, перадаў сястры, папрасіў:

— Маняша, дарагая, абавязкова ў сённяшні вячэрні выпуск! Абавязкова!

Марыя Ільінічна глянула, здзівілася:

— Аб каросце? Аб якой каросце?

— Есць, Маняша, і такая хвароба ў палітыцы,— сур'ёзна адказаў Уладзімір Ільіч.

Разам з Надзеждай Канстанцінаўнай, стоячы пасярод пакоя, яны прачыталі артыкул.

— Здорава! — сказала Марыя Ільінічна.— Але калі, Валодзя? Калі ты напісаў?

— Не мае значэння — калі. Важна, што зроблена. Гэта архіпатрэбна!

— Я разумею, як гэта патрэбна,— сказала Надзежда Канстанцінаўна,— але мы з Машай паскардзімся на цябе ЦК. Ты зусім не спіш...

— Каму канкрэтна? — пасміхнуўся Ленін,— Троцкаму?

— Свярдлову. Стасавай...

— Скаргі — таксама кароста, іншага роду,— ужо зусім весела засмяяўся Уладзімір Ільіч і гэтак жа весела сказаў: — Аднак як мне хочацца есці! Надзя! Маняша! Панюхайце, як пахне суп!

У ноч ка 23 лютага Уладзімір Ільіч амаль зусім не спаў. Адказу на згоду падпісаць мір не было, нямецкія радыёстанцыі маўчалі на гэты конт; у газетах нейтральнай Швецыі, якія ўмелі апярэджваць падзеі і даваць самую свежую інфармацыю,— таксама, відаць, нічога няма, інакш Вароўскі і Калантай неадкладна тэлеграфавалі б. Асабліва трывожыла маўчанне Турчана. Ці дабраўся ён? Ці звязаўся з адказнымі нямецкімі чынамі?

Аднак Ленін не дапускаў думкі, што парламенцёры маглі загінуць на лініі фронту. Ён добра ведаў нораў нямецкіх мілітарыстаў, але, будучы прыхільнікам законаў міжнароднага права, няхай сабе пакуль што і буржуазнага, верыў у сілу канвенцый, падпісаных урадамі, якія ўчапіліся цяпер адзін аднаму ў горла. Не, Турчан павінен вярнуцца. Але з чым? Немцы, безумоўна, атрымалі прапановы Савецкага Урада, сярод якіх ёсць і прапанова аб неадкладным спыненні ваенных дзеянняў. Але нямецкае наступленне не толькі не спыняецца, яно робіцца больш імклівым. Клін іх ударных сіл яўна нацэлены на Петраград. Зламаць клін, затрымаць марш нямецкіх дывізій могуць толькі рабочыя палкі, што з энтузіязмам ад'язджаюць на фронт. Гэта найвялікшая сіла рэвалюцыі — вось такі свядомы патрыятычны парыў пралетарыяту, лепшых рэвалюцыйных часцей, баявую моц якіх складаюць былыя сяляне. Людзі гэтыя бясстрашна і добраахвотна ідуць на смерць, каб абараніць Сацыялістычную Айчыну. Такіх людзей ніхто ўжо не паставіць на калені.