Іван Шамякін - Петраград — Брэст

Уладзімір Ільіч вярнуўся да стала і зрабіў адзнаку ў раскладзе дня перад пунктам: «Выступленне перад рабочымі».

Прагледзеў расклад: дзе трэба быць? Што самае неадкладнае?

У дзесяць раніцы пасяджэнне ЦК, тэрмінова скліканае па патрабаванні «левых». Пытанне: аб набыцці зброі і прадуктаў у дзяржаў Антанты. Вельмі важна. Але на пасяджэнне гэтае ён не пойдзе, бо яно зацягнецца, а ў яго назначаны аператыўныя сустрэчы — з камандуючымі ўмацаванымі раёнамі, з Крыленкам, генераламі Бонч-Бруевічам і Парскім, якога Галоўкаверх рэкамендуе камандуючым Нарвскім раёнам; Нарва, як і Пскоў,— стратэгічны вузел на подступах да Петраграда.

Акрамя таго, просяцца на прыём масквічы Радчанка і Вінтэр. Іх абавязкова трэба прыняць. Яны — спецыялісты па торфу, па электрастанцыях на торфе. Немцы ці новыя каледзіны, аляксеевы могуць адрэзаць данецкі вугаль. А Петраград, Масква павінны жыць? Ратунак — торф! Трэба ведаць энергетычныя запасы яго, каб даць рэкамендацыі ВСНГ. Трэба думаць аб будаўніцтве электрастанцый на торфе. Які ёсць вопыт? Дзе такія станцыі працуюць? Выкласці таварышам ідэю электрыфікацыі Расіі як аснову сацыялістычных пераўтварэнняў. Работу гэтую нельга адкладваць. Ідэя павінна завалодаць розумамі не толькі савецкіх гаспадарнікаў, але і шырокіх мас.

Але не толькі неадкладныя справы затрымалі Уладзіміра Ільіча. Брыдка яму было б бачыць і слухаць, як будуць «шкрабціся карослівыя». Пытанне, безумоўна, жыццёва важнае. Але зусім не дыскусійнае. Трэба дзейнічаць, а не гаварыць. Для гэтага даволі пастановы Саўнаркома аб маштабах закупу. Іншая рэч — калі Англія і Францыя выставяць палітычныя ўмовы, тады гэта магло б стаць прадметам абмеркавання ў вышэйшым партыйным органе. Аднак аднадумцаў трэба падтрымаць.

На невялічкім лістку паперы Ленін з вясёлай размашыстасцю напісаў:

«ЦК РСДРП. Прашу далучыць мой голас за ўзяцце бульбы і зброі ў разбойнікаў англа-французскага імперыялізму. Ленін». Прыназоўнік «за» падкрэсліў дзвюма рыскамі.

Мікалай Пятровіч Гарбуноў бездакорна выконваў сакратарскія абавязкі. Строга патрабаваў акуратнасці і дакладнасці ад усіх супрацоўнікаў сакратарыята, ад тэлефаністаў, кур'ераў, вартавых. Выпрацоўваўся новы, савецкі стыль справаводства, дзелавы, спакойны. Дэвізам сакратарыята было: як можна менш перашкаджаць Ільічу, не турбаваць па дробязях. Але на вайне — як на вайне.

Гарбуноў нечакана ўвайшоў у кабінет Старшыні Саўнаркома, прапусціўшы наперадзе сябе збянтэжаную тэлеграфістку, якая беражліва трымала ў далонях клубок тэлеграфнай ленты.

— Прабачце, Уладзімір Ільіч. Але вось яна, Маша, лічыць, што гэтую тэлеграму трэба абвязкова і неадкладна прачытаць вам.

Ленін падняўся. Дзяўчына ўбачыла трывогу ў вачах Ільіча і разгубілася: дарэмна пайшла яна на такую дзёрзкасць. Зачырванелася, пачала як бы перапрошваць:

— Не, Уладзімір Ільіч, нічога страшнага няма. Але мне здалося, што гэта вельмі важна. Я прачытаю...

— Я слухаю.

Лента папаўзла з дзявочых рук на падлогу. Голас дзяўчыны ўсхвалявана дрыжаў:

— Ад камісара пошт і тэлеграфаў Масквы Падбельскага. «Зараз нам ад імя Троцкага паведамілі па тэлефоне, што нібыта Аўстра-Венгрыя заявіла аб сваёй адмове наступаць супраць Расіі. Прашу Вас тут жа дабіцца па тэлефоне Троцкага ці каго-небудзь з іншых народных камісараў, праверыць гэтае паведамленне і перадаць нам. У нас цяпер праходзіць сход Саветаў рабочых дэпутатаў, які чакае праверкі гэтага паведамлення. Заадно дастаньце ўвогуле апошнія навіны, толькі правераныя, і паведаміце нам зараз жа. Калі ласка, таварыш, зрабіце гэта, нам гэта вельмі важна».

Маша падняла галаву, паглядзела на Леніна.

Уладзімір Ільіч усміхнуўся з ухваленнем.

— Гэта важна. Дзякую вам. Гэта вельмі важна. Для Масквы. І для нас.

Леніна кранула і парадавала палітычнае чуццё дзяўчыны.

Яшчэ раз паўтарыў:

— Гэта вельмі важна,— на момант задумаўся, даючы нарадзіцца адказу, рашуча сказаў: — Пайшлі ў апаратную!

Тэлеграфісты падняліся, вітаючы Леніна. Маша, зразумеўшы, што Уладзімір Ільіч прыйшоў дыктаваць тэкст, сарамліва сказала, не ўпэўненая ў сабе:

— Можа, Павел Іванавіч...— кіўнула на старэйшага тэлеграфіста.

— Не. Вы. Перадавайце.

Змоўклі іншыя апараты. Застукаў Машын.

— Масква прынімае.

— «Правераных новых звестак не маю, акрамя таго, што немцы, увогуле кажучы, прасоўваюцца ўперад няўхільна, бо не сустракаюць супраціўлення...»

Маша спалохана глянула на Леніна. Яе спалохала яго бязлітасная шчырасць. Каб дыктаваў хто іншы, нават Мікалай Пятровіч, яна, напэўна, падумала б: «Хіба можна такое перадаваць адкрытым тэкстам?»