Іван Шамякін - Петраград — Брэст

Застаўшыся на некалькі хвілін адзін у кабінеце, Уладзімір Ільіч дапісаў гістарычны дакумент таго трывожнага дня: «Соціалистическое отечество въ опасности. Да здравствуетъ Социалистическое отечество!»

І тут жа папрасіў сакратара склікаць членаў Часовага выканаўчага камітэта СНК. Камітэт быў створаны напярэдадні, пасля трывожных дакладаў Саўнаркому Крыленкі і Альтфатэра, камандуючага Балтыйскім флотам. Ленін сам прапанаваў мець орган, які забяспечыў бы няспынную работу ўрада — удзень і ўначы. Дамовіліся, што члены камітэта ясывуць у Смольным; Бонч-Бруевіч падрыхтаваў пакой пад інтэрнат. Аб усіх выездах ставіць да ведама сакратара Саўнаркома Гарбунова, каб той ведаў, дзе каго шукаць у выпадку пільнай неабходнасці. Таму камітэт сабраўся вельмі хутка. З'явіўся Свярдлоў. Старшыня ВЦВК таксама пастаянна знаходзіўся ў Смольным.

Аўдыторыя была невялікая — усяго сем чалавек, але Уладзімір Ільіч падняўся за сталом з напісанымі лістамі ў руках. На міг нязвыкла застыў, аглядаючы паплечнікаў. Пераканаўся, што ўсе яны аднадумцы, ніхто нз выступіць супраць, і як бы супакоіўся, сказаў роўным голасам:

— Таварышы, акрамя звароту «Да працоўнага насельніцтва ўсёй Расіі», які мы прынялі сёння ўначы, прапаную звярнуцца да піцерцаў, да ўсіх салдат, рабочых, сялян краіны з Дэкрэтам-адозвай. Вось тэкст.— Ленін пачаў чытаць, і голас яго выдаў хваляванне сваім сур'ёзным і трывожным гучаннем:

— Сацыялістычная Айчына ў небяспецы! — прачытаў ён і пракаўтнуў спазму, глыбока ўдыхнуў паветра і як бы даверліва паведаміў са смуткам, болем: — Каб уратаваць знясіленую, змучаную краіну ад новых ваенных выпрабаванняў, мы пайшлі на найвялікшую ахвяру і абвясцілі немцам аб пашам згодзе надпісаць іх умовы міру,— Ленін зноў агледзеў таварышаў, якія слухалі са стоеным дыханнем.— Нашы парламенцёры 20 лютага, увечары, выехалі з Рэжыцы ў Дзвінск, і да гэтага часу няма адказу. Нямецкі ўрад, увачавідкі, марудзіць з адказам. Ён яўна не хоча міру. Выкопваючы даручэнне капіталістаў усіх краін, нямецкі мілітарызм,— Ленін інтанацыяй голасу падкрэсліў наступныя словы: — хоча задушыць рускіх і ўкраінскіх рабочых і сялян, вярнуць землі памешчыкам, фабрыкі і заводы — банкірам, уладу, — манархіі. Нямецкія генералы хочуць устанавіць свой «парадак» у Петраградзе і ў Кіеве,— голае Леніна зноў загучаў трывожна: — Сацыялістычная рэспубліка Саветаў знаходзіцца ў найвялікшай небяспецы.

У Свярдлова ад слоў гэтых і ленінскага голасу сціснулася хворае сэрца. Але тут жа ў душы змяшаліся гонар, радасць, вера і ўпэўненасць. Якаў Міхайлавіч падумаў:

«Якое шчасце, што на чале партыі і ўрада — ён. Толькі ён можа знайсці выйсце з любога становішча. Няма сумнення, што гэтыя яго словы ўзнімуць усіх, каму дарагая Савецкая ўлада. Але — калі... калі ён паспеў напісаць гэта? У чатыры гадзіны ночы я быў яшчэ ў яго. У восем ён быў у гэтым кабінеце...»

Ленін чытаў:

— Савет Народных Камісараў пастанаўляе:

Першае. Усе сілы і сродкі краіны цалкам прадастаўляюцца на справу рэвалюцыйнай абароны. Другое. Усім Саветам і рэвалюцыйным арганізацыям ставіцца ў абавязак абараняць кожную пазіцыю да апошняй кроплі крыві.

Левін прачытаў усё, зноў-такі як у вайсковым загадзе: подпіс — Савет Народных Камісараў, дату — 21 лютага 1918 года, месца напісання дакумента — Петраград.

Змоўкнуўшы, Уладзімір Ільіч пачуў: члены Выканаўчага камітэта стоена, але цяжка дыхаюць, як, пасля хуткай хады. Яму таксама хацелася ўздыхнуць на поўныя лёгкія і прайсціся па кабінеце. Ах, каб можна было хоць паўгадзіны пагуляць на вуліцы!

Знясілены, хоць нічым не выдаў гэтага, сеў у крэсла, прыціснуўся грудзьмі да стала. Сустрэўся позіркам са Свярдловым, удзячна кіўнуў на яго выразны жэст ухвалення.

— Таварышы, ёсць заўвагі да тэксту?

— Штэйнберг, напэўна, запратэстуе,— сказаў Сталін.

— Ніякіх уступак на абструкцыі левых эсэраў! Гэтак жа як ніякіх уступак Бухарыну, Троцкаму... Саўнарком даручыў нам дзейнічаць з ваеннай рашучасцю. І мы будзем дзейнічаць толькі так! Даволі дыскусій!

— Друкуем сёння? — спытаў Бонч-Бруевіч.

— Так. У «Правде»... У «Известиях ЦВК», ва ўсіх бальшавіцкіх газетах. І асобнай лістоўкай. Мільённым тыражом,— Ленін на хвіліну задумаўся і ўдакладніў: — Не, у газетах друкуем заўтра. Вячэрнія выпускі выходзяць малымі тыражамі і дрэнна распаўсюджваюцца. Ды і Саўнарком мы ўдзень не склічам. Наркомы заняты абаронай Петраграда... Увечары мы... сустракаемся з ваеннымі спецыялістамі. Прашу вас падрыхтавацца да гэтай вельмі важнай парады. Трэба сабраць поўныя даныя аб фарміраванні рабочых атрадаў. Аб наяўнасці зброі ў петраградскіх арсеналах. Людзі рвуцца ў бой, але не хапае вінтовак, патронаў. Латышскія стралкі, якія выказалі жаданне паехаць на фронт і перад якімі я выступаў учора тут, у Смольным, у актавай зале, скардзіліся на недахоп патронаў і зімовага адзення. Уладзімір Дзмітрыевіч, устанавіце найстражэйшы кантроль за ўсімі складамі.