Іван Шамякін - Сцягі над штыкамі

— Куды ж мяне, дзядзечкі?

Салдаты, адразу абодва, пачухалі патыліцы.

— Цябе да начальніка каравула трэба,— i адзін спытаў у другога: — Але хто павядзе, Іван? Ты ці я?

Іван доўга маўчаў. Піліпок зразумеў, што нікому з ix не хочацца аставацца тут, пасярод балота, аднаму. Баяцца напэўна, як ён у сенцах. Не дарэмна яго за чорта палічылі. Іван, відаць, быў чалавек добры, ціхі, паслужлівы, бо ўрэшце згадзіўся:

— Вядзі ты. Я адзін пакаравулю. Толькі хутчэй вяртайся.

— Ды куды ўжо вяртацца! Змену прышлюць.

Іван стоена ўздыхнуў. Піліпку зрабілася шкада салдата, якому трэба стыць тут, на балоце, можа да раніцы. Калі тую змену прышлюць?

— Бяры, хлопча, свае вілы. Пайшлі.

У каравульным бліндажы ўсе спалі — салдаты на падлозе, на саломе, афіцэр, перацягнуты партупеямі,— узваліўшыся грудзьмі на самаробны, на козлах, хісткі столік.

Чадзіў ліхтар «лятучая мыш», было душна, смярдзела прэлымі анучамі.

Салдат, які прывёў Піліпка, выцягнуўся перад сонным афіцэрам, узяў пад казырок, сказаў даволі гучна:

— Ваша благароддзе!

Афіцэр не прачнуўся. Спаў ён па-дзіцячы моцна, ажно слінкі цяклі на стол.

Прачнуўся нехта з салдат, параіў:

— Ты ix патрусі добра. Ix благароддзе ведаеш, як спіць.

Салдат нясмела дакрануўся рукой да афіцэрскага пагона, зашаптаў у вуха:

— Ваша благароддзе! Ваша благароддзе!

Афіцэр урэшце падхапіўся, адразу ж нацягнуў на галаву фуражку, якая ляжала на стале, няўцямна залыпаў вачамі i тут жа пачаў лаяцца:

— Чаму гарланіш, дурань, над вухам? Не навучыш вас, скаціну, ніяк!

— Ваша благароддзе! — у адказ выцягнуўся салдат i далажыў на поўны голас: — Пост нумар два затрымаў перабежчыка... Адтуль, з-за фронту...

Афіцэр перавёў сонныя вочы на Піліпка, прыжмурыўся, доўга ўглядаўся ў постаць хлопчыка з аброццю цераз плячо, з рагачом. Здзіўлена перапытаў, як бы не даючы веры:

— Гэ-эты?

— Так точна, ваша благароддзе!

Афіцэр хмыкнуў i зняважліва махнуў рукой, як бы адкінуў ix, i салдата i хлопца, ад сябе.

— На гаўптвахту! Заўтра разбяромся.

Дзядзька расказваў, што такое гаўптвахта, як туды садзілі салдат, i Піліпка спалохала гэтае слова, спалохала, што яго не пусцяць да вышэйшага камандзіра, не дадуць расказаць пра тое, дзеля чаго ён ішоў праз ноч, па балоце, па ледзяной вадзе... А можа здарыцца, што i дадому не адпусцяць.

Ён ступіў да стала і, поўны рашучасці, ледзь не крыкнуў:

— Немцы батарэі ставяць на вас!.. Там, за балотам,— махнуў віламі так, што афіцэр адхіснуўся. I, пэўна, толькі ў той міг адляцеў ад яго сон.

Падхапіўся, паправіў партупею, пісталет на баку, як перад вышэйшым камандзірам.

— Батарэі? Якія батарэі? Чакай. А ну, пайшлі ca мной!

Вось у такім выглядзе — у мокрых штанах i лапцях, у саматканай світцы, з рагачом у руцэ i з аброццю цераз плячо Піліп Жменька апынуўся ў афіцэрскім бліндажы.

Бліндаж быў вялікі, як добрая хата. Гарэлі ажно дзве яркія лямпы. «Во не шкадуюць газы»,— падумаў сялянскі хлопец. Сцены абшыты новымі шалёўкамі, столь — з бярвенняў, ад ix прыемна пахла смалой. У нос яшчэ ўдарыла добрым тытунём i духамі.

Жыхары бліндажа не спалі, хоць быў позні час. Чалавек пяць сядзелі за сталом, гулялі ў карты. Тут жа, на стале, стаялі прыгожыя, пузатыя i тонкія, нізкія i высокія пляшкі i шклянкі, у крышцы з-пад кацялка дыміла гара недакуркаў. Каравульны афіцэр увайшоў у бліндаж першы i нейкі момант знарок загароджваў сабой маленькую постаць хлопчыка.

— Панове афіцэры! Увага! Маю сюрпрыз!

Не ўсе адарваліся ад карт, чалавекі два нехаця павярнулі галовы.

— Які яшчэ сюрпрыз?

Тады афіцэр ступіў убок, i тыя, што павярнуліся, убачылі Піліпка.

Нехта гукнуў:

— O-o! — i прыцягнуў увагу ўсіх.

Аднекуль збоку — Піліпок адразу не ўбачыў яго — выйшаў малады афіцэр, у накінутым на плечы шынялі, з забінтаванай рукой, якую трымаў на павязцы — стракатай хусціне, i першы выказаў сваё здзіўленне, аглядаючы хлопца:

— Што гэта? «Явление Христа народу» — i нервова засмяяўся.

— Прапаршчык Дакука! — упікнуў яго высокі, светлавалосы афіцэр, які падняўся з-за стала, зашпіліў гімнасцёрку, падперазаў папругу з бліскучай спражкай.

Піліпок адчуў, што афіцэр гэты, бадай, самы галоўны, хоць за сталом сядзелі старэйшыя за яго, адзін зусім сівы.

— Перабежчык, З-за лініі фронту. Кажа, немцы падцягваюць артылерыю, — дакладваў, між тым, начальна каравула.

Піліпок зразумеў, што нарэшце ён такі дабраўся да мэты, i адразу пасмялеў, узбадзёрыўся, успомніў усе дзядзькавы парады. Стукнуў віламі аб падлогу (у гэтым бліндажы нават падлога была), нібы прыкладам вінтоўкі, перапыніўшы афіцэра, i гучна, па-салдацку, пачаў расказваць усё па парадку — як выбіралі бульбу, як прыехалі немцы, а пасля прывезлі батарэі, як дзядзька сказаў: «Во, каб перадаць нашым!» I пра балота нагадаў, што па ім прайсці можна, бо акопаў там няма. Толькі пра сябе Піліпок не сказаў, як дамагаўся ў дзядзькі, каб пайсці сюды — пасаромеўся, няхай думаюць, што ўсё зрабіў дзядзька.