Генрых Далідовіч - Міланькі

— Самы, самы шчаслівы на свеце?

— Ну, такога я не магу сказаць, бо ўсё ж шмат чаго мне яшчэ не хапае... — усміхаючыся, сказаў ён.— Ды і шмат што сам раблю не так, як трэба. У школе, у жыцці... Здаецца, стараешся працаваць, хочаш ва ўсім быць сумленным, але пройдзе час — і бачыш: не такі ты, дружа, і добранькі... Нешта не дарабіў, недзе схітрыў, некага не выслухаў, некага абразіў, а недзе, дзе трэба была смеласць, змоўчаў... А ўспомніш, як пачынаў тут працаваць, дык аж няёмка: тады здавалася, што я выключны, толькі я адзін стараюся, а ўсе астатнія не стараюцца, але мне зайздросцяць... А цяпер бачыш: старацца то стараўся, але быў наіўны і па-наіўнаму працаваў, што трэба біцца, старацца не толькі ў адзіночку, але і гуртам. Вось тады нечага і даб'ешся... Толькі цяпер, ужо крыху папрацаваўшы, пачынаю разумець Алеся Трахімавіча, чаму ён часта быў незадаволены, хацеў пачаць настаўнічаць спачатку... Так што не самы я шчаслівы, удалы на свеце... А вы? Шчаслівая? Самая шчаслівая?

— Я не ведаю... — прызналася яна.— Здаецца, крыху шчаслівая. Але здаецца: нешта вельмі важнае праходзіць міма. Блізка-блізка недзе, адчуваеш, а вось у рукі не даецца... Уцякае, абыходзіць, да некага другога схіляецца... Але ж не хочацца бачыць, што гэта іменна так, а хочацца кінуцца наўздагон, а то і апярэдзіць, зайсці насустрач... Марыць хочацца, жадаць лепшага... А вам так не хочацца?

— Хочацца,— адказаў Васілец.— Палохае іншы раз прыземленасць, цягне да паэзіі, узнёсласці... І мараў усякіх многа...

Мая Сцяпанаўна замаўчала. Прыціх і ён: якраз падышлі да хаты, дзе ў самы першы год кватаравала Ларыса, дзе ён прападаў, лічы, усе вечары, кахаўся, а пасля за крокаў дзвесце, калі спусціліся з горкі, мінулі цёмны вясковы могільнік, падышлі і да селішча, дзе яшчэ летась стаяла светлая хата, дзе яшчэ летась жыла тут Ларыса, была дзяўчынаю, і ён быў тут свой чалавек, пазнаў шчасце. Васільцу ўсё мігам напомнілася, што тут было, але разам з тым здалося: усё тое — даўні сон, што сам ён даўно ўжо не маладзенькі халасцяк, а бог ведае з якой пары ўжо жанаты, бацька. Але ўсміхнуўся. З сорамам. Пра сваё былое чамусьці заўсёды ўспамінаецца з нейкай цнатлівай сарамлівасцю... Нібы ў цябе ўсё не так было, як у людзей, а горш...

— А вось і мая блакітная маладосць! — усклікнула Мая Сцяпанаўна, калі яны моўчкі мінулі лагчыну, масток і зноў пачалі падымацца на горку, дзе справа ўжо непадалёку стаяла школа.

Мая Сцяпанаўна пазірала на зусім цёмную хату, што стаяла па правай руцэ. З вышыні цьмяна цадзіў святло месяц, высвечваў тыльную, нябачную адгэтуль сцяну, і ад хаты сюды, да вуліцы, ляжаў доўгі цень, што і зацямняў вокны, гародчык.

— Вы гаворыце так, нібы вам ужо сорак гадоў, а то і болей,— усміхнуўся Васілец.

— Сорак не сорак, але ўжо ці будзе тое, што было... — уздыхнула яна,— Ужо ж не вольная, бесклапотная дзяўчынка, а маці. Ужо думаю пра дзіця, пра дамашнюю работу, а не пра хлопцаў, пра гулянкі, маладое шчасце... Але як усё хутка тое маладое прайшло! — заківала галавою.— Як адзін дзень! Як хутка мы пасталелі! А помніце, Павел Мікалаевіч,— ажывілася,— аднойчы — так яшчэ нядаўна, але так ужо і даўно,— як толькі мы пачыналі тут настаўнічаць, мы ўночы сядзелі з вамі во тут па бярвеннях. Уцяклі ўдваіх з Вішнёўкі з танцаў, прыйшлі сюды і сядзелі. Помніце?

— Канечне, помню,— усміхнуўся ён, крышку саромеючыся за сваю такую некалешнюю гарэзнасць.

— І не толькі сядзелі, але і цалаваліся, з заміраннем сэрца чулі, як вярнуліся ўслед за намі Лілія Іосіфаўна і Ларыса Іванаўна... Вашая цяперашняя жонка тады магла б навекі прайсці міма вас, каб я, тады такая маладая, дурная, не выпусціла вас з рук...

— Я думаў, што вы ўжо даўно забыліся пра той адзін-адзіны вечар! — усміхнуўся Васілец.— Як-ніяк прайшлі ўжо не месяц, а гады з той пары. Колькі чаго было пасля таго!

— Такое не забываецца... Забудзецца на час, але потым успомніцца і ные... — са шчырасцю прызналася Мая Сцяпанаўна.

Аж торгнула, затрывожылася сэрца: выходзіць, Мая Сцяпанаўна... Аж боязна самому сабе сказаць тыя словы...

«А я? Развярэдзіла яна і мне душу...»

— Сяджу вось дома, у чатырох сценах, маю адзін і той жа штодзень клопат: мыць полкі, калготы, варыць манную кашу, мыць бялізну. І надакучыла ўсё! Я хачу нечага другога... Каб ведала, што так будзе замужам, дык яшчэ доўга была б дзяўчынаю, яшчэ паспела б ухапіць такое шчасце. Як я не раз зайздрошчу Ліліі Іосіфаўне і Таццяне Сяргееўне! Нічога, што пажылымі выйдуць замуж, затое колькі пагуляюць!

— А яны вам не зайздросцяць, думаеце? — усміхнуўся Васілец.— А што цяжкавата, дык гэта не толькі вам адной. Ларысе вунь яшчэ, можа, цяжэй. Вы ж жывяце з бацькамі, на ўсім гатовым, а мы... Усё толькі самі... Нам толькі можна марыць пра гэткія выгоды...