Генрых Далідовіч - Міланькі

— Я ж не ведаю, што і як пісаць,— прызнаўся Васілец.

— Пакажу, памагу — і навучышся. Усяму навучышся...— прамовіў Іван Сямёнавіч, адчыніў шуфляду стала і дастаў тоўсты сшытак у рудых вокладках,— Вось пазалетась, як ты служыў, быў я ў абласным інстытуце ўдасканалення настаўнікаў на семінары дырэктараў васьмігадовых школ, дык тое-сёе запісаў з таго, што цяпер самае сучаснае ды моднае.

Ён дастаў з кішэні акуляры, начапіў на нос і паглядзеў на першую старонку, потым адгарнуў з палавіну, відаць, пранумараванага сшытка.

— Вось табе і план работы школы,— сказаў ён, пазіраючы ў сшытак,— Адзінаццаць раздзелаў. «Уводзіны». Напішаш, чаго мы дабіліся ў тым годзе, чаго хочам у гэтым. Пафантазіруй, распішы як трэба. Вось далей раздзелы: «Выкананне закона аб усенавучы», «Работа з педагагічнымі кадрамі», «Навучальна-выхаваўчая работа», «Пазакласная выхаваўчая работа з вучнямі», «Кіраўніцтва і кантроль за навучальна-выхаваўчай работай», «Работа з бацькамі, з грамадскасцю», «Спартыўна-масавая і гігіенічная работа»... Так... Ну, апошні раздзел — «Умацаванне навучальна-матэрыяльнай базы школы» — я сам складу, бо яшчэ лепш за цябе ведаю, што трэба нам купіць, што можна дастаць, а што няможна. А табе тут ёсць процьма парад,— ён падаў Васільцу свой сшытак.— Пішы, што было ў нас, што павінна было быць, што будзе... Не бойся падсыпаць гучных слоў. Чым паболей... Такі план зляпі, каб быў як звон. За добры, хоць, можа, і не зусім пад сілу, план ніколі нас не паганяць. Калі і даб'ешся чаго, дык пахваляць: малайцы, усё было задумана! Вось яшчэ дам табе ў помач...

Іван Сямёнавіч адсунуўся разам з крэслам ад стала, нагнуўся і, чырванеючы ад натугі, пачаў даставаць з правай тумбы дубовага стала старыя школьныя журналы. Збоку на іх выцвілым чарнілам бачыліся розныя лічбы: «1947», «1953», «1956», «1964», а гэтаксама і іншыя. Некаторыя журналы — надта тыя, што былі ўжо даўнія,— былі зжаўцелыя, абгрызеныя мышамі і пахлі цвіллю.

— Вось, калега, усе нашы школьныя планы за маё дырэктарства,— усміхнуўся Іван Сямёнавіч, як дастаў і з другой тумбы і паклаў на стол гару журналаў, чмыхнуў і абцёр далонь аб далонь.— Усё трымаю, неяк шкода выкідаць! Ды падумаеш: гэта ж гісторыя ўжо. Твая гісторыя! І на ёй твой подпіс!.. — Вось,— ён разгарнуў адзін стары журнал,— «Дырэктар школы Рагатка І. С.». Гісторыя! Але ўсе журналы я табе не дам, бо тут ужо,— ён са смуткам паківаў уверх-уніз галавою,— на сёння шмат непатрэбных цытат, прозвішчаў, усякай лішніцы, ад якой мы пакрысе адвыкалі... А ўсё было... І цытаты, і прозвішчы грымелі! І ўсё потым уміг счэзла! Дам я табе журналы з 1964 года, гэта надзейна на сённяшні дзень,— ён адабраў з сем навейшых журналаў, падаў Васільцу, а астатнія паскідаў назад у тумбы стала.— Перагледзь, бо ў нашай рабоце і трэба пераемнасць. Знойдзеш якую цікавую задуму, дык не бойся перапісаць, бо ўсё добрае — век добрае. Я тут шмат паўтараў з году ў год. Але і асвяжы, канечне, сваім маладым розумам. І ўсюды перасыпай словамі «сучаснасць», «навуковасць», «праблемнасць», «кабінетная сістэма навучання», новыя праграмы, новыя патрабаванні». Усё ясна? — і хітравата ўсміхнуўся.

— Ды разумею вас... — адказаў Васілец, адчуваючы, што ўсе канікулы праседзіць ля стала: трэба будзе яшчэ напісаць і свае — завучаўскія ды каляндарныя — планы. Адно суцяшэнне, што будзе ўжо ведаць, як трэба пісаць план работы школы.

— Тады яшчэ адна гамонка, дарагі калега,— Іван Сямёнавіч дзьмухнуў па стале, дастаў з верхняй шуфляды стала лісты паперы, што яшчэ пазаўчора аддаў яму Васілец.— Вось, як я і прасіў, як і павінен гэта рыхтаваць завуч, ты зрабіў для райана справаздачу за другую чвэрць і за першае паўгоддзе. Але такой ведамасці ў раён няможна пасылаць. Чаму? — усміхнуўся ён.— Сам не здагадваешся? Не? Адгадка простая. Шмат двоек, троек, мала чацвёрак і пяцёрак... Мы не можам усё гэта так паказваць. Мне ж галаву на адыход мой на пенсію адкруцяць...

— Я склаў справаздачу па ведамасцях класных кіраўнікоў,— адказаў Васілец.— Нічога сам не прыдумляў.

— Я ж табе даваў копіі ведамасцей за той год за першае паўгоддзе, прасіў зірнуць, што сёлета, а што летась было... — ужо з незадавальненнем прамовіў Іван Сямёнавіч.— Разумееш, трэба, каб сёлета хоць на адну тройку, хоць на адну чацвёрку, але каб было лепш, як летась. Рост трэба. А я вось падрахаваў — ну, гэтак, як было і летась. Так што перапішы, Павел Мікалаевіч, падпішы — і мы пашлём... — і ён падаў яму паперы, усміхнуўся: — Недзе разы са два, а то і болей у якой двойкі ці тройкі не туды хвосцік ці вяршок загні — і ўсё будзе як трэба...