Янка Брыль - Вячэрняе

Абжытасць новага жылля не толькі ў тым, што мы тут ужо спім, ямо, працуем. Учора, праходзячы каля паштовых скрынак у нашым пад'ездзе, прыемна падумалася, што наша ўжо тым часам сагрэта пісьмамі добрых людзей,— ад яшчэ ўсё нязвычнага ў вымаўленні Санкт-Пецярбурга да Кіева, Краснадара, Лодзі, Прагі... а найбольш Беларусі і Мінска.

1985—1992

Замест былой, з маленства светлай, цёплай, паэзіі кароў, цялят, парасятак — панылая канцлагернасць комплексаў. Быкі (гаворыцца ды пішацца далікатней — «бычкі»), каровы, цяляты ў неспакойным тлуме, месяцца ў чорным глыбокім гнаі і ледзь не ўголас скардзяцца на такое жыццё. Асабліва цяляты. Расстаўленыя вушы, вільготныя пысачкі, штосьці такое малечае ў даверліва-добрых, вялікіх вачах.

Пасля ўсёй гэтай канцлагернасці на адной з фермаў прыемна было ўбачыць карову ў прасторнай, чыста падасланай загарадцы — перад цяленнем.

Ажно мне ўспомніўся бацька, на маім шостым годзе. Як ён, бывала, падсцеле нашу Падпаску, першую пасля Адэсы, і не вытрымае — сам прыляжа на тоўстай ды свежай пасцелі з жытняй саломы. І сына малога пакліча прылегчы. Селянін, што пасля трох дзесяцігоддзяў службы на чыгунцы вярнуўся ў роднае Загора, да свайго пачатку.

* * *

Мужык зайшоў да пана, а той снедае. Намазаў булку маслам ды яшчэ і скрыль каўбасы зверху палажыў. Мужык аж застагнаў.

— Ты чаго стогнеш? — пытаецца пан.

— Ой, паночку, добра гэта, калі дабро на дабро лезе! А як бяда на бяду?

— А што ў цябе за бяда?

— Ды скула, пане, села на кіле!..

...Дзяк пад мухай чытае ў царкве «за здравие». Іваны,

Ганны, Міхайлы, зноў Іваны... А потым пайшлі Ціты, паўвёскі Цітоў, адзін за адным. Божая дудка заскакаў на месцы:

— Ці-та-та! Ці-та-та!!.

Расказваў мне гэта вясёлы дзед, калісьці чыгуначны тэхнік, у мястэчку сваім апрасцелы «талстовец».

* * *

«Маскаль», прахожы салдат, на вясковых «дзядах». Пашанцавала яму — запрасілі за стол. Бабуля кажа:

— Ты, салдацік, адразу не наядайся адной капусты, будзе яшчэ адзінаццаць страў.

Ён і асцерагаўся. А потым, пасля дванаццатай стравы, панцаковай кашы, нагадаў гаспадыні пра першую:

— А вороти-ка ты, бабушка, щи... Ну, капусту по-вашему!..

* * *

Нявестка расказвае:

— Сям'я наша вялікая, а гаршчок закінуць няма чым. Што ж, возьмеш пеўнева крыльца, што засталося ад усяго, усё роўна як жабу сухую знойдзеш у каляіне, і закрасіш.

* * *

Адзін святочны каптан на двух нежанатых братоў. Прыйшоўшы ў нашу вёску на вечарынку, як толькі музыка рэзне, старэйшы распранаецца і крычыць малодшаму: «Трымай!» Потым — наадварот.

Абодва здаравенныя, асабліва малодшы. Калі рабілі на гасцінцы мост, прыпадымаў дваццаціпудовую «бабу». А як у школу мы з ім хадзілі, хоць ён і старэйшы за мяне гадоў на пяць, ён крэсіў чучкамі па канце парты, паказваючы нам, што і зусім яму не баліць.

* * *

Брат-настаўнік — з тых, каму работу далі толькі ў цэнтральнай Польшчы — прыехаў у госці да брата-гаспадара. З жонкай-паняй. Брату-гаспадару цяжка прыдумаць, як даступіцца да гэтай пані. Абедаюць.

— Ешце, Ядзя,— частуе гаспадар.— Хочаце — буракі, хочаце — панцак.

Буракі — боршч бурачны з мясам, а панцак — на другое, забелены. І нябедна, і па-святочнаму. Брата дык па старой памяці Івана назавеш, а братавую — хто яе ведае. Можа, лепш пані? Бо ўсё маўчыць ды ўсміхаецца.

* * *

Гаспадарлівая, вясёлая цётка: — Нешта масла маё на гэты раз спалоханае. Бялейшае, чым трэба.

* * *

Коласаў брат, стары дзядзька Юзік, калі мы ездзілі ў Наваградак выступаць, раненька зайшоў у мой гасцінічны нумар — пагаварыць. Між іншым і такое:

— Аладкі ў нас, у Мікалаеўшчыне, пяклі і з аўсянага цэду і называлі іх божыя анучкі.

* * *

— Адпачыў бы ты, чалавеча, халера яго ўсё пераробіць!

— Ат, усё роўна ўжо, адпачынем у татарскім квасе.

На Новы год у нас варыўся «квас», суп такі, з пшанічнай падкалотай і кавалачкамі тлустай свініны, з рабрынкамі. Відаць, той працавіты дзядзька думаў, што і татары ў нашым Міры вараць таксама квас, але з канінай. Там і канец каняжыне! Хоць, можа, і ведаў чалавек, што старое каніны не ядуць.

* * *

На «дзяды», раней чым сесці за стол, трэба было памаліцца.

Маці малілася шчыра. Коля, яшчэ зусім малады гаспадар, старанна пераймаў яе. А мы з Мішам, падшпаркі-вучні, ледзь трывалі, стоячы ззаду і пераймаючы яго стуканне кулаком у грудзі і паўтаранае тройчы:

— Боже милостивый, буди мне грешному! Боже милостивый...