Янка Брыль - З людзьмі і сам-насам

«Вот уж действительно, мы живем, откладывая на потом все, что только можно отложить; возможно, в глубине души мы уверены, что бессмертны и рано или поздно успеем все сделать и все познать».

* * *

Мова ў даволі папупярнага «сюжэтніка» такая, як быццам ён не нагамі ідзе па зямлі, а на сваіх нейкіх дыбах дробненька дыбае, ледзь дакранаючыся да грунту.

А ёсць i так: рыпіць, скрыгоча, як сухая драўляная вось, таксама ж старанная проза ў сваёй нецікава-бясконцай дарозе.

* * *

Пажылая цётка гаварыла мне, што закончыла толькі чатыры класы. I вучылася добра, i хацела вучыцца, але мачаха далей не пусціла, трэба было глядзець малых, новых брацікаў ды сястрычак. I слова адно пачуў ад яе, не вычытанае, а з сялянскай памяці. Хораша, i ніколі, здаецца, не чуў: — Няхай Бог абносіць! Абмінае нечым благім.

* * *

Маладая, адукаваная гараджанка дарэчы згадала ў гутарцы таксама вясковае:

— У нас казалі: «Каб зацяжарыць, трэба глядзець на пуню».

Ніколі гэтага вясёлага не сустракаў. Так i не ведаеш, адкуль прыйдзе неспадзяванка.

* * *

На рэдакцыйным калідоры выпадкова сустрэў Георгія Юрчанку, i добра было сказаць яму, што ў «Полымі» з цікавасцю прачытаў яго «Паэзію народнай моватворчасці», асабліва такое — журботнае:

«Асталася адна, не прыдумае, куды кінуцца, ёй хоць з жураўлямі ляці».

* * *

Можа, пара ўжо было б замяніць нечым іншым шматварыянтна-банальны камок у горле, які ўжо нават i раздражняе?..

Муляе мне таксама i «ад няма чаго рабіць», прымітыўная калька з рускага «от нечего делать».

* * *

«Мала мелі — прэндка з'елі». Чаму не хутка, а prędko? Няўжо гэта ў палякаў узята, i даўно, калі яны былі ў нас панамі, нямала мелі i сёрбаць не спяшаліся?

* * *

Распранаўся спаць, i ўспомнілася: «Во жыццё — як устаў, дык i за ныццё!» Варыянт мой, ад гнілога настрою. А трэба: «і за выццё». Не памятаю, ці вычытаў дзе, ці гэта па людзях хадзіла.

* * *

«I бядота такая, i дзецьмі абкідаўся!..» «Твар абкідаўся болькамі, струпамі». Блізка?

«Танцуй, Грышка, карчма блізка!» З маленства, матчына.

«Каму руку, каму нагу!» Так развітваўся ў кампаніі, рельмі спяшаўся.

«Тыцкала — тое з яды, што на скаварадзе, што можна тыцкащь. аладкай ці бульбінай.

«Свая свайня». Радня, сваяцтва.

* * *

Недзе яшчэ ў 50-х, у Маскве, туфлі мае пачысціў на вуліцы не стары, але з сівізною ў раскошнай барадзе, нечым незвычайны касмач без шапкі, у якога захацелася спытацца, хто ён па нацыянальнасці. Спытаўся, а ён спакойна, зусім па-сучаснаму адказаў: «Асірыец»... Адтуль, дзе Асірыя, Вавілон, Егіпет — яшчэ са свежымі пірамідамі?!

* * *

I цяпер, чытаючы Борхеса, i раней, над старонкамі Картасара, Зюскінда, адкрываючы іншыя імёны, замежныя i свае, думалася, якое мноства людзей на ўсім свеце пісала i піша, i гэта маючы на ўвазе толькі таленавітых. I не страшна яно, калі ў цябе ёсць душэўная, унутраная патрэба сказаць i сваё. Хоць i ў нашым моўным закутку, з абмежаванасцю выхаду ў людзі ў надежным, непасрэдным перакладзе.

* * *

«Но всё же, всё же, всё же...» Пра Твардоўскага ўспомнілася, калі падумаў пра большасць сяброў, якіх я чамусьці, на нешта ці й так сабе, без пэўнага сэнсу, перажыў i яшчэ ўсё жыву, далей перажываю іншых, новых... I не таму, што мне трэба ix замяніць, што я змагу зрабіць нешта i за кагосьці, у той час калі i за самога сябе ўсяго патрэбнага не зробіш.

* * *

Бывае ў маіх паводзінах трохі, а то i больш за трохі ранейшай, прысавецкай боязі ды асцярожнасці, у тым ліку i ў запісах. Лаўлю сябе на гэтым, дакараю, а потым бачу, што i яшчэ не выжыў гэтага з сябе, каб цапкам.

* * *

Ліпеньскае, ужо i здалёк:

Ha ўзгорку праз лабавое шкло машыны адкрыўся шырозны абсяг уробленых палёў, паўсвету хлебнай прасторы, шчодра асветленай i прыгрэтай познеранішнім сонцам.

Калі нудна дажджыла — трэба было верыць, што яшчэ ж i распагодзіцца.

* * *

«Прыйшоў Пятрок — апаў лісток». A ўжо быў i Спас, на сем дзён больш за месяц ад Пятра. I калі я прысеў пад ліпай за сталом, у пажаданым цяньку, першы жоўты лісток апаў на мае калені зусім нячутна, a другі, упаўшы на белы, ужо й даўно пафарбаваны стол перада мною, нават ціхенька шархануўся, пад'ехаў, нібы ад подыху ветрыку, па гладкай стальніцы. Два з іншых, даволі многіх лішніх лістоў, якія з густой i моцнай, сакавітай лістоты спакваля цярушацца долу ў прадчуванні верасня. Два ў набліжэнні такія цікавыя, як жывыя ў сваёй просценькай красе.

* * *

На шыферны дах нашага белацаглянага дома паміж лесам i ракою, на востры хрыбет старога, ужо i прымшэлага даху з неба апусціўся бусел. Упершыню за васемнаццаць гадоў нашага тут летавання. Апусціўся i пастаяў, чамусьці не заклекатаўшы.