Янка Брыль - З людзьмі і сам-насам

Добра, што можна яшчэ пасмяяцца.

* * *

У нашым Загоры ў маім маленстве лапці насілі сырамятныя, нават у каго i аборы былі не вераўчаныя, а з мякчэйшай скуркі. Толькі ў дзеда Коціка яшчэ ўсё палас&чн>зд, з лыка. У прадвясняным разводцзі раўчуком каля платоў з вышэйшага канца вёскі ў наш ніжэйшы канец калі-нікалі даплываў, натоўкшыся ў берагі, такі нямодны паласяннік, i нам, падшыванцам, пацешна было пароць якімі-небудзь патарчакамі той «карабель» без абораў, знятых старым Коцікам для наступнага, каб яшчэ раз не віць.

Таксама ж успамін. Прыйшоў ён, пакуль я сядзеў пры не зусім астылай за ноч белакахлянай грубцы, ціха чакаючы прыезду ўнучкі з мужам. На машыне, вядома, што сёння не толькі ў горадзе, але i ў вёсцы не навіна.

Прагрэс!..

A днямі старая паштарка гаварыла мне, што ў школу з ix недалёкага Беражна ў Мір, за пятнаццаць кіламетраў, спецыяльны аўтобус бярэ ўжо толькі двое дзяцей — з дзж)х з нечым соцень хат...

* * *

Цёўканне аерам, тс на губным гармоніку,— дзіцячае, найбольш хлаі чуковае свята ў суботу перад Сёмухай, калі з лесу прывозіліся для ўпрыгожання двара бярозкі, а з-над рэчкі аер, нарэзаўшы якога пасыпалі свежавымытую падлогу ў хаце.

У нашага бацькі ад любасці да дзяцей i ў самога былі дзіцячыя рысы ў характары. Так ён, ужо i хвараваты, i вечна ў рабоце, у сваё апошняе лета ездзіў на нашым сівым злосным сібірачку на Вушу, за два кіламетры, i ў лес за ракою, яшчэ больш за тры, каб прывезці радасць малым.

У татарскім квартальніку «Байрам» прачытаў пра ўласцівасці аеру, i вось павяло на запіс.

Там яшчэ цытуецца з кітайскага медыцынскага трактата: «У яго каранішчы смак пякучы, уздзеянне цёплае, саграваючае, моцна ўплывае на страўнік, мужчынам дае сілы на ноч i спакой днём».

А дзецям,— дадамо,— такое бела-ружова-зялёнае цёўканне.

* * *

Дзятлу, праходзячы панурым, халодным ранкам каля яго сасны:

—Дзяўбі, дзяўбі! Гэта табе не шпакам памагаць на верхнім голлі нашых салодкіх чарэшань!

* * *

Паўвекавы дубовы гай залішне густымі стваламі i непрадзьмута сплеценымі кронамі з пажоўклай лістотай даходзіць да самага абрывістага берага ракі. Стаю пад лёгкім пошумам вяршыняў i гляджу на Нёман. На тым, ніжэйшым баку разлогі — выпасвены луг засланы сонечным надвячэрнім спакоем. Дзве стромкія алешыны, збоку асветленыя сонцам, стаяць на голым, роўным беразе вялізнай рагаткай з укапаным канцом-дзяржаннем, а можа, лепш лацінскай літарай V, мітынговым знакам вікторыі-перамогі, i хораша, нібы й незалежна ад сонца, выразна адлюстроўваюцца ў роўненькай, хуткай плыні. Уздоўж майго, крутога берага рэдкім накрапам плыве апалае лісце, а далей, за стрыжнем, чыстая вада свабодна раскашуецца сонечным бляскам, ажно нібыта моршчыцца ад асалоды, гулліва пераплываючы цераз тое нерухомае адлюстраванне. Так ідзе час. А можа, i вечнасць...

* * *

Зімою, калі мы, загорцы, мужчыны i дзецюкі, санным абозам вярталіся з пушчы, седзячы на дрывах, у Вялікай, а лепш было б — у Доўгай Вобрыне, дзяўчаты-папрадухі, у нас казалася скудзельніцы, што пазбіраліся ў хатах гурточкамі, каб весялей было працаваць, пастуквалі нам, хлопцам, праз шыбы — па дзве, па тры ў акне — то чўчкамі, то жучкамі, таўсцейшымі канцамі верацёнаў. Адна аж пагразіла мне кулачком — чаму не гляджу. Смеючыся. Адтуль гэта, з далё-далёкай маладосці.

* * *

«У новым рамане Віктара Казько палескае: «Хто сказаў, што лапці ваду прапускаюць?»

Гэта ў мяне запісана ў канцы васьмідзесятых. А яшчэ ў ранейшым блакноце — наша, з Міршчыны, таксама ж вясёлае: «Не можа быць, каб лапці ваду прапускалі!..»

Пераклічка.

* * *

«У засеку не вымакае, а высыхае». У Беражне так намякаецца на гаспадароў, якія п'янствам самі сябе абкрадаюць.

* * *

«Вецер вышугаў хату».

«У кожнай хаце — свая печ».

«I стаяць твая хата будзе — век веку падасць».

* * *

Праз чырвоныя, жоўтыя i блакітныя, рознафарматныя шыбіны ды шыбінкі касцельнага вітража відно, як у сонцы варушацца лапы сасны, неад'емна дасканалячы красу.

* * *

Едучы ў родныя мясціны, з акна электрычкі гляджу, як да густота, высокага ельніку прысуседзіўся нейчы белы, у квецені, ціхі садок.

* * *

Неман пятляе, i ў яго разложыстых лукавінах, памясцоваму нартах, дзе зрэдку высяцца спрадвечныя дубы, хораша бачыцца светла-зялёиая, свежая стрыжка сенажаці.

* * *

Вясковы пажарнік: «Агонь мы ўкамячылі адной цыстэрнай вады».

«Крывое кола на сябе гразь кідае».

«Стаіць, павесіўшы рукі, i маўчыць». «Хмара толькі засценьвала на дождж, ды нешта ж не пайшоў».