Янка Брыль - З людзьмі і сам-насам

Можа, не так унукаў успамінаючы, пачаўшы яшчэ з таго часу, калі не самі яны, а ён ім чытаў, як успамінаючы сваё юнацтва, у якое — Бот мой, больш за шэсцьдзесят гадоў прайшло!—можна сказаць i так: уварвалася новае паэтычнае слова:

Гэта, вядома, з «Казкі пра мядзведзя». А вось i з «Казкі пра Музыку»:

Адчуванне сапраўднай паэзіі пры перачытванні буйным дзіцяча-старэчым пірыфтам, можа, не так востра-радасна ўсхвалявала, бо яно ж, відаць, ёсць усяму свая непаўторнасць. Аднак жа i ў хваляванні старэчым, як наўздагон, ёсць свая перавага — такая, як рэха вялікай душэўнай красы, успамінальна-развітальная, журботна-радасная асалода.

* * *

Джэральд Дарэл, «Мае птушкі, жывёлінкі i радия». Выпісваю, перакладаю з польскага перакладу:

«Мне заўсёды здавалася, што мурашы ціхенька напяваюць самі сабе, шчыруючы ў працы».

Гэта мне будзе помніцца. З далёкага грэчаскага вострава Корфу — на Беларусь, так хораша — ад любові няўрымслівага англійскага хлопчыка да прыроды,— як ён ляжаў у траве, прыглядаўся...

* * *

Па тэлевізары — страшныя вынікі афганскага землятрусу,— што засталося ад вёскі ў горах. А найстрашнейшае, рэзка балючае — дзяўчынка гадоў дзесяці на фоне ўшчэнт разбуранага паселішча, якая на ўвесь дзіцячы рот выбухнула плачам якраз у той момант, як з'явілася ў кадры, пасля чаго пайшлі словы карэспандэнта пра тое, што яна засталася з усёй сям'і, на цэлым свецс — адна...

* * *

«Ва ўсіх стагоддзях i ва ўсіх людзей дзіцёнак падаецца ўзорам нявіннасці, бязгрэшнасці, дабра, праўды i прыгажосці. Чалавек нараджаецца дасканалым, гэта вялікае слова, якое сказаў Русо, i слова гэтае, як камень, застаецца цвёрдым i праўдзівым».

Днямі выпадкова сустрэў i перачытаў гэта, калісьці чытанае, у Льва Талстога. Вельмі дарэчы, бо ўжо дзён некалькі на тэлеэкране, калі даецца рэклама, малое на бацькавых руках, яшчэ не зусім выразна, хлопчык яно ці дзяўчынка, доўга i нібы тупа, лепш— недаўменна прыглядаецца да чагосьці, што за кадрам, i — нарэшце — непаўторна міла смяецца, што i відаць, i крыху чуваць. За тыя некалькі дзён i я прывык да гэтага смеху, чакаю яго і, прычакаўшы, зноў нібы ўпершыню, разам з тою малечай міжволі не ўсміхаюся, а смяюся, таксама кароткім, шчаслівым смяшком.

* * *

Нам тут пакінулі госця, які ахвотна заняў мой пакойчык на гарышчы, бо яму там i спіцца добра, i чытаецца, колькі захочаш, i матэматыкай сваёю можна уволю пазаймацца.

Вось я прынёс з пасёлка ранішняе малако, бабуля мяне накарміла, а сама «на гадзінку» ў лес, даручыўшы мне клопат пра ўнукава снеданне, калі ён устане да яе прыходу.

Ад сонца на дварэ, ад кнігі на стале мне светла, цёпла, як быццам зусім па-новаму ўявілася, як гэта хораша, якое гэта шчасце — сын любімага сына, разумны ды дасціпны юначок, школьнік апошняга класа!..

* * *

Госцю шаснаццаць гадоў, а нага ўжо вялікая, як у дачніка-гаспадара. Мокра пасля дажджу. Абуў хлопец гумовыя боты старога — на прабежку па лясной дарозе. Калі вярнуўся, стары з усмешкай сказаў:

— Во, боты мае, калі мне заўтра ў вёску па малако, самі, глядзі ты, пабягуць! Навучыліся.

* * *

Сын бухгалтаркі, інжынер, удавец, павесіўся... Так у газеце. А я ледзь не напісаў: нечакана, як быццам можна такое прадбачыць або чакаць яго. З пятлі чалавека даставалі старая маці i дзесяцігадовая дачка.

Адну ён, няхай сабе не адразу, але дабіў.

А другую на ўсё жыццё забяспечыў успамінам...

* * *

Ліцэісты-гуманітарнікі, пераважна дзяўчаты, на экскурсіі ў нашай наднёманска-прыпушчанскай глухамані. Пачулі ад мяне, што аўтобус адгэтуль да электрычкі будзе толькі ў чацвер, а не ў аўторак, калі ім трэба вярнуцца ў Мінск, пачулі i заахкалі. Адна з гэтых пятнаццацігадовых подлеткаў, весялейшая:

— Ну, мама мая палезе на сцяну!

Другая, у той ёй:

— Ой, i мая ж таксама!

А тады ўжо, дружна смеючыся:

— Во быў бы цырк, каб яны абедзве разам!

Зрабіў далікатна заўвагу: усё ж такі мамы. А яны:

«Дык гэта ж гумар!» А каб не ведалі мяне, дык, чаго добрага, агрызнуліся б таксама ж неяк па-сучаснаму.