Янка Брыль - Жменя сонечных промняў

— Далі б ёй, дык і яна прынесла б. Чаго ты крычыш?..

У міжгароднім аўтобусе — элегантная дамачка з мужам-афіцэрам. Наша, мясцовая моладзь. Ды ўжо толькі па саломінцы на яе паліто можна і здагадацца, што на аўтобусны прыпынак бацька са свёкрам прывезлі ix у развалах.

У маскоўскім кафэ.

Загарэлы, стомлены палкоўнік глядзіць на тоўсты карак i азадак маладога афіцыянта і, уздыхнуўшы, з прыціскам кажа:

— Эх, паганяць бы хоць тыдзень!.. Яны тут — усе сардэчнікі. А пражыве такі трыста гадоў, як крумкач!..

Даўно было.

Карчма над Нёманам, на ўскраіне маленькага заходнебеларускага мястэчка.

Стары Абрам-Эля прыехаў ca станцыі, прывёз сякі-такі тавар. Нашылася суседскай дзетвары. Просяць, каб расказаў, як ён бачыў цягнік. Расказвае, з добрай усмешкай у барадзе:

— Машынке хап а пружынке, пружынке хап а машынке, машынке хап а паравоз, паравоз хап а калёс, калёс хап а вагон, вагон хап а пасажыр, пасажыр хап а чамадан, чамадан хап а вешч... Кандуктар — а грэйсэ пуза, а клайнэ дудочке — фю-ю-ю! I ўшо!..

Чалавек гэта быў настолькі... культурны i чысты маральна, што саромеўся адчуваць сябе дзедам — з-за непрыстойных паводзін сваіх дзяцей.

— У самалёце, абапал століка, сядзеў я са здаравенным, нахабным кандыдатам навук. Увесь час ён таптаў мае ідэальна начышчаныя туфлі i не прасіў прабачэння. Так і хацелася спытаць: «Скажыце, у вас дзве нагі ці чатыры?»

Можаш напісаць эпалею, зрабіць незвычайную хірургічную аперацыю, выдумаць звышвадародны цуд — усё адно не будзеш такі здаволены сабой, як дама-мяшчанка, калі яна едзе ў тэатр ці на рынак вa ўласнай машыне.

У вагоне, убачыўшы першую горную рэчку, дзяўчынка ўскрыкнула:

— Ах, мама, Церак!..

Дзябёлая мама ў раскошнай піжаме, паблажліва:

— Гэта не Церак. Церак я ведаю; у Цераку я мыла мае ножкі.

Таўкачаватая рыжая маладзіца, што прыйшла ў вёску замуж з калісьці багатага хутара, з «ганаровай сям'і», расказвае:

— Урбанок хацеў нашу Маню ўзяць. Вельмі ж хацеў дастаць нашай пароды

Дзве «святыя сям'і» вельмі дружаць. У адной — сын жаніх, разумненькі, адкормлены, вясёлы здаравяк; у другой — дачка на выданні, мілавідная, з тоўстаю залацістай касой. Дачы побач. Купацца ходзяць павольненька. Там перакусваюць. А падвечар — таксама ціха i радасна — ідуць з гарадскімі сумкамі... у калгасны гарох.

Шырокая дачніца ў шахеразадным халаце велічна праплыла па вёсачцы з трыма лісічкамі ў манерна ўзнятай руцэ. Сама знайшла!..

За ёю — муж. З кошыкам. Сухашчавы, у паласатай піжаме. Як вязень канцлагера.

Разбрыджаная пры немцах мяшчаначка, амаль нявеста пажылога дырэктара райкамунгаса, былога партызана, калі ён працверазіуся і парваў з ёю адносіны, напісала яму вялікае, поўнае сілы і прыгажосці пісьмо:

«Ты ведь разбил хрустальную вазу нашей любви!,.»

Пра другога мужа яна, нарэшце, слравілася ў народнага артыста:

— Ці вялікая будучыня ў майго Васіля?

— Не думаю,— адказаў ёй народны.

Яна сабрала мужу чамадан, правяла яго да дзвярэй, абняла і ледзь не заплакала:

— Праводжу цябе, Васілёчак, як на курорт...

Гладкая, энергічная, адна дачушка ў разумненькай мамы — яна цяпер шукае трэцяга.

А Васілёчак, сяк-так таленавіты малады акцёр, вялы вясковы целяпень, пад чаркай бубніць знаёмым пра сваё гора...

Aфіцэрская жонка, красуня і модніца. На людзях — ну, проста флакончык з духамі, а дома грызе свайго капітана:

— Ах, ты мне зарплату прыносіш!.. Думаеш, гэта яе табе даюць? Мне, мне даюць! За тое, што я штодня гляджу на тваё паганае рыла!..

Бывалая i важная курортніца хадзіла ў шторм па беразе. Адна.

— Мора так шуміць, так шуміць!.. Проста станеш ды думаеш... Ах, ды хіба ж гэта хто-небудзь зразумее!..

Упасвены пудоў на сем, а на курорт паехаў. Жонка звоніць пасля па аўтамату, хваліцца:

— Лёва не ўзяў ні кілаграма. Толькі вельмі пасвяжэў.

А Лёва, стоячы побач з тэлефоннай будкай, толькі пацее ды аддзімае,

П'яны, усадзіўшы ноччу галаву ў чужое, адчыненае акно:

— Людзі, устаньце, скажыце мне, дзе я і хто я?..

Чаму – падумалася цяпер – за сімвал міру ўзяты голуб, а не дзіця? Замурзанае, рассмяянае дзіця!..

Ляцім над акіянам. Дзесяць тысяч метраў.

У версе — блакіт, унізе — цьмяна-попельныя хмары. Паміж блакітам i хмарамі — ззаду за намі — вячэрняя зара. Чорнае крыло самалёта. Успамінаецца Рэрых.

Ноч. Непраглядная бездань за акном. Толькі нашы адлюстраванні на шыбе.

Пасля — звястунка раніцы — адзінокая зорачка. Зноў рэрыхаўская зара, ужо з усходу. Зноў чорны меч — крыло. Унізе — зноў шэры насціл хмар, пад якімі яшчэ ўсё акіян. Меч, бліжэй ад акна, спакваля пачынае пабліскваць. Зару замурзваюць воблакі.