Янка Брыль - Жменя сонечных промняў

На амурскіх выспах расце высокі зблізку тальнік i радасна рассцілаюцца пляжныя пяскі.

Пазаўчора мы здорава адпачывалі на адной з такіх выспаў, гасцюючы ў мілай беларуска-ўкраінскай сям'і. З юшкай, чаркай, купаннем і беганінай. З вогнішчам і песнямі — увечары, калі мы чакалі кацера, што спазняўся.

З тальніка капала — нібы вось-вось пачнецца дождж. Амур заціх магутнай цішынёй. А на тым беразе ўспыхнула, нам у падтрымку, другое вогнішча. Відаць, рыбацкае: заўтра нядзеля. Сіпла, прапітым басам рыкаў з таго боку, з далёкaгa статка бугай. Пясок, з якога сышла вада, разрысаваны быў хвалямі на дзіва аднолькавым, рытмічным узорам...

У вячэрняй халаднаватай свежасці, на кацеры, які забраў нас нарэшце з вострава, па-хатняму люба было выпіць далёкаўсходняга сырадою. Пастаяўшы ў чарзе да бітона за белагаловым беларуска-ўкраінскім хлопчыкам, што ўжо закончыў першы клас i добра іграе на скрыпцы. Mi ж іншым — i татаву родную «Перапёлачку»...

Што да прыгажосці прыроды, дык і тут, на параходзе, мне даволi часта ўспамінаецца Чэхаў. Асабліва на захадзе сонца i зорнай ноччу. «Апісаць гэтую прыгажосць я ніяк не магу, я прызнаю сябе жабраком...» I другое: «Усё было б вельмі прыгожа, каб не блізкасць катаргі...»

Цяпер — для мяне — каб не расказы мясцовых людзей пра нядаўнюю катаргу «культаўскіх» дзён...

Нарач.

Сонца на захадзе. Зірнула з-пад хмары, як спадылба, i хвалі, неспакойныя ад халоднага ветру, неяк адразу сцюдзёна, нявесела заблішчалі пад чорнай столлю нізкага неба.

Дажджавая хмара раздзялілася на два крылы. Левае — цяжкае, навальнічнае — пайшло на поўдзень, дзе балоты над Нарачанкай i Гатаўскі бор. А правее — рэдкае, прасвечанае сонцам — пацягнулася сеткай дажджу па драбналессі, дачах i хутарах.

На ўсходзе — дзве вясёлкі: ніжэй — ярчэйшая, вышэй — слабая. Калі пагусцеў дождж, ніжэйшая вясёлка, з хмарай, якую яна абдымае, наблізілася да нашай лодкі, а вышэйшая засталася на месцы, з канцамі, утопленымі ў возеры далёка, каля самых яго, паўднёвага i паўночнага, берагоў. Калі правае крыло хмары працягнулася, прайшло дажджом па драбналессі, дачах і хутарах, вясёлкі раскалоліся папалам,— левая палавіна ix паблякла i знікла, а правая, на фоне густой хмары, нібы надзейна ўбітая канцом у паўднёвы бераг, датлявае паволі...

Бліжэй да берагу хваля паменшала, нас перастала заліваць, і матор наш заварушыўся весялей. Пацяплела.

Каля дач нас выйшлі сустракаць.

Прапала ўся наша грозная паэзія,— мы засталіся проста няўдалымі, мокрымі рыбакамі, якіх — пад кепікі — адагравалі чаем.

Старэнькая лазня ў гонкім, густым бярэзніку, у якой звычайна цэлы тыдзень гаспадараць чэрці, у суботу напалена прышлымі цеслямі, што рубяць хату на ўскраіне вёскі.

Запрасілі памыцца. Пасля страшэннай пáры — сцюдзёная вада з крыніцы. Па пяць-шэсць вёдраў — з галавы да ног. Нават бярозкі сталі прыгажэйшыя, i ўсё на вокал пачысцела!..

Іду ўздоўж грады сасняку, па расе. Справа — сонца. Нядаўна ўзышло. Яно — праз дрэвы — мільгае па твары, i я адчуваю сябе пастушком, што iдзе каля плота. Дадому, паснедаць. Хоць тарахці па соснах кійком — як па штакецінах.

Хлебна-сасновая цішыня. Над цішынёй — ад возера — ляціць варона. Гудзе вялікая паляна грэчкі. У белай, духмянай кашы — высокая, самотная сасна i нізкі, каржакаваты дуб, здалёк — нібыта груша-дзічка.

Здымаў гэта, стоячы на каленях у роснай, высокай грэчцы.

Рыга. Пагодлівы ранак. Над сажалкай — стары латыш, а на вадзе—лебедзi, нібы прыгажуні з ансамбля «Бярозка». А так яно, відаць, i нарадзілася народнае: «как лебедушка»?.. Стары крышыць рукамі i зубамі булку, кідае лебедзям, а вакол яго, маўчуна, скача, чырыкаючы, верабей,— як бы найбольш урваць.

Хораша! Хоць чалавек i не адказвае чамусьці на мае прывітанне ды загаворванне...

Дауней, у самым пачатку, глядзеў на сонечнае, бела-воблачнае неба знізу ўверх, i гэтак добра было, шчасліва!..

А цяпер вось успамінаю, што нядаўна быў на цэлых дзесяць кіламетраў угары, зверху глядзеў на аблокі і... што ж — нічога, як быццам нават менш цікава было, менш хвалявала...

Можа, таму, што тады, у пастушыным далёкім маленстве, усё і для мяне было — толькі наперадзе?..

Румяны ранак над возерам. Пад соснамі, у кустах ядлоўцу, выбегшы з вады, выціраецца маладзенькая, стройная, загарэлая студэнтачка. Ажно спыніўся я на сцежцы, каб не спалохаць...

Пасля, падвечар, убачыў яе — не такая прыгожая.

Канадскі бок Ніягары пакінуў бы вельмі няпоўнае, ледзь не проста курортнае ўражанне... Але, пакруціўшыся перад вадаспадамі па набярэжнай пехатой і ў аўтобусе, мы пераехалі мост, апынуліся ў ЗША, прайшлі, нечакана не вельмі складаныя, паліцэйскія фармальнасці і зноў паехалі да вадаспадаў.