Янка Брыль - Жменя сонечных промняў

Праўда, мы з ім пасля смяяліся з гэтых радкоў.

Слухаючы «Ой, не кукуй, зязюленька» ў цудоўным выкананні Шырмавай капэлы, мне шчасліва хацелася заплюшчыць вочы, працягнуць рукi i абмачыць свае пальцы ў свежасць вясновай раніцы... Як у расу. Як у крынічную ваду. Каб пасвяжэла на душы.

Справа і ў музыцы, і ў слове.

У другой нашай песні п'яны мужык сам лёг спаць, а жонку паслаў шукаць у полі каня. І вось яна, маладзенькая, i дзе:

А што за дакладнасць, якое сілы зарад i крыўды, i жаласці — «хоць ты вазьмі разарвіся ад слёз!..» — у просценькіх, наіўных i, нехта скажа, сентыментальных радках:

Ну, а размашысты задор у «Лявонісе»:

З прыемнасцю чуў, як падпяваў сабе гэта вясковы хвацкі танцор, слоў не знаходзячы ад весялосці.

У «Известиях» настаўніца абураецца тым, якой бюракратычнай мовай гавораць на камсамольскіх сходах школьнікі.

Пра двух хлопцаў, зусім розных, дзяўчынка расказвае аднолькава сухімі, бясколернымі словамі. I можна ўявіць гэтых хлопцаў, хто ix не ведае, сумна стандартнымі — як дзве новыя парты.

У старанна апрацаваным рэдакцыяй выступленні заходнебеларускага дзядзькі ацалела фраза: «Адзінаццаць год паноў няма, а рукі мае яшчэ ўсё баляць».

Хоць ты дзякуй скажы, што захавалі гэтую залацінку, не заграблі яе ў слоўным пяску.

Чытаю прозу Петэфі. З той самай асалодай, «на той самай струне», як перачытваў нядаўна Бёрнса.

Перапыніўся, каб пазваніць старэйшаму, даўно любімаму сабрату па пяру, што занядужаў.

— Ну, як ты там сябе адчуваеш?

— Ды ўжо, брат, за сталом. Не пішацца... Сяджу, уздыхаю, як конь над пустым цэбрам...

Як жа запахла мне Беларуссю! Народным, петэфі-бёрнсаўскім словам!..

Мастацкае слова намякае, ажыўляе ў фантазіі чытача адпаведныя вобразы. Гаму часамі, калі на нейкі момант выключаецца фантазія, вельмі дзіўна, ледзь не вусцішна бывае чытаць,— застаюцца толькі літары, толькі словы, толькі радкі...

Перачытваў «Палату № 6» i міжвольнa спыніўся на думцы: a ці не меў ён на ўвазе ўсю Расійскую імперыю — шостую частку Зямлі?

Бабуля:

— Укленч за сталом i еж!

Унучка:

— Калі ж бо мае кленчы баляць!

Слесараў сын, пяцігадовы, даволі распусны хлапчук, не любіць бабулю:

— Яна такая пагнутая, памятая...

Ляжыць на канапе i крычыць раз-поразу «Ура!»

Маці з другога пакоя:

— Што ты там робіш, Андрэйка?

— Уракаю!

— Што ты спяшаешся? Яшчэ ж не вясна. Надзень зімовае паліто. Падумаеш — паненка, пяты клас!..

— Зімовае... Буду як памідор на дзвюх запалках!

Паліто шырокае, а ножкі тонкія.

Хлопчык са шклянкай недапітага ліманаду:

— П'еш — салодкі, а вып'еш — салодзенькі!..

Малая, што пяты месяц ходзіць у першы клас:

— Было ў мяне трохі двоек, але ўжо ўсе звяліся.

І так можна акрэсліць валютны курс:

— Тата, а з крэйцэра многа рэшты?

Стаміўшыся на вуліцы або ныючы дома, хлопчык, чатыры гады, вельмі любіць гартаць перакідны каляндар.

Пасля неяк маці, вярнуўшыся з працы, ласціцца з ім:

— Вось i вясна. I як жа я цябе ў вёску да цёці адпраўлю? А сама буду плакаць?..

— Я без цябе не паеду. I цяпер не паеду, і на другі каляндар не паеду!..

У хаце — першы сынок, першы ўнучак. Ён увайшоў у жыццё ўсёй сям'і паўнаўладна, як рэфарматар. Нават граматыку сваю ўвёў. Пра сябе ён, напрыклад, гаворыць звычайна так:

«Валодзя хочаш спаць». «Валодзя не хочаш есці». «Валодзя пойдзеш на двор».

І ўсё гэта важна ў яго, неабвержна. I ўсё гэта міла.

У паліклініцы.

— Здарова, Зойка, што ты тут робіш?

— Я — па пытанню зубоў.

Гэта — не жартам: дзяўчына на кіруючай рабоце.

Маладая кладаўшчыца дома адпачынку смяецца, гледзячы ў накладную:

— От дзе графа: «Наіменаванне грузу — супрацоўнікі»!..

Бухгалтару, старой i стомленай за век жанчыне, гэта зусім не смешна.

— Машына ідзе у горад i штосьці вязе. Значыцца,— тлумачыць яна з усёй сур'ёзнасцю,— гэтае штосьці павінна быць паказана ў адапаведнай графе.

Партрэт знатнай даяркі і артыкул на такой — i горшай — мове:

«Даярка Ганна Н. сваей самаадданай працай развянчала гнілую тэорыю пра тое, што кожная фуражная карова, калі яе адпаведна карміць...»