Анатоль Бароўскі - Воляй абраны. Дамова на спакусу

Не сустракаючыся непасрэдна з кампазітарам, Уладыслаў Сыракомля пранікся да яго глыбокай павагай, цаніў у ім музыканта высокага ўзроўню. Нарадзіўшыся ў фальварку Убель, пад Чэрвенем, ён увабраў у сябе ўсё хараство беларускіх палёў і дубраў, дабрыню і мудрасць вяскоўцаў, іх непаўторныя песні, фальклор, паданні і гераічныя гісторыі мінулых паўстанцкіх гадоў…

Упершыню пазнаёміўшыся, яны адразу адчулі прыязнасць адзін да аднаго.

Потым Сыракомля будзе захапляцца яго педагагічнай і выхаваўчай дзейнасцю, здзіўляцца, як у яго хапала часу на сяброў, на дапамогу таленавітым музыкам… Усё сваё жыццё Станіслаў Манюшка падтрымліваў самыя цесныя сувязі з беларускімі музыкантамі, як мог дапамагаў ім. Каб падтрымаць талент, ён дасылаў іх творы ўплывовым музыкантам. Фларыян Станіслаў Міладоўскі вучыўся музыцы ў свайго ж бацькі, а потым у Вільні, Мінску, Берліне і Вене. Манюшка ўбачыў у ім творцу і сам паслаў Ферэнцу Лісту яго першыя спробы. У дзесяцігадовым узросце, у 1829 годзе, даў у Вільні першы адкрыты канцэрт. А праз год выступіў у Мінску і Слуцку.

Знаходзіў Станіслаў Манюшка час і на напісанне артыкулаў пра сваіх землякоў – І.Бяляўскага, гарадзенскую скрыпачку Т.Юзафовіч, пісаў рэцэнзіі на іх працы, цёпла адгукнуўся пра кнігу Н.Орды “Граматыка музыкі”. Зацікаўлены быў у тым, каб таленавітыя музыканты набывалі адукацыю. Памог набыць яе мінчанцы піяністцы К.Марцынкевіч, скрыпачцы Б.Крыгер… Наладжваў іх канцэрты. Мінская піяністка ганарылася ўсё жыццё, што яе педагогам быў Манюшка – дырыжор і дырэктар опернага тэатра.

І вось з такім чалавекам звёў лёс Уладыслава Сыракомлю.

Даведаўшыся, што паэт намерыўся пераязджаць у Вільню, пацікавіўся:

– А дзе жыць збіраешся, дружа?

– Буду шукаць кватэру…

– Навошта шукаць? Яна для цябе падрыхтавана ўжо.

– Як гэта? – не паверыў Сыракомля. – І дзе ж?

– У майго цесця. У яго некалькі пакояў. І для тваёй сям’і знойдзецца месца. На першым часе табе будзе акурат. А потым, залучанскі арандатар, калі захочаш больш прастору, падшукаеш сам прыстойнае жыллё.

– Дзякую, калі так.

Вось тады і прыехаў Уладыслаў Сыракомля на Нямецкую вуліцу, якая знаходзілася амаль у цэнтры горада, і таму была самай шумнай.

Пажыў у Манюшкаў нядоўга. А потым, калі прыехаў ужо з Залуча Вінцэсь Каратынскі, калі і яму не спадабалася тлумнае месца, ды і цеснавата стала, пайшоў сакратар у пошукі новай кватэры. І неўзабаве знайшоў яе – у доме Доўнара. Там ужо было і прасторна і, галоўнае, ціха і ўтульна…

……………………………………………………………

Больш як месяц прайшло з таго часу, як пан Ежы з кавалькадай Загорскага ездзіў у Бірштаны, а потым цёмнай ноччу з ляснічым імчалі да яго сядзібы і потым да Вільні.

Ежы ўдзельнічаў у з’ездах, прымаў актыўны ўдзел у абмеркаванні самых розных пытанняў – пачынаючы ад крэдытных, сельскагаспадарчых да гандлёвых, – вельмі неабходных, як лічылі многія, для ўстаноў края.

Амаль у кожнай вёсцы ствараліся школы для сялянскіх дзяцей. Пачалася асветніцкая праца, настаўнікі даводзілі хлопчыкам і дзяўчынкам, што ў іх ёсць радзіма, што яе павінны любіць, і не толькі любіць, а і рабіць усё, каб яна мацнела, прыгажэла, а людзі павінны быць вольнымі і шчаслівымі. Вяліся гаворкі і пра паўстанне, якое павінна неўзабаве ўспыхнуць, казалі, хто павінен у гэтым удзельнічаць…

Але Ежы быў перакананы, што ўсё тое не робіцца адразу, патрэбен час. А яшчэ ж не загоіліся раны і крыўды прыгонных і памешчыкаў, – паміж імі вялікі роў… Бачна, што людзі, слухаючы агітацыйныя прамовы, аніяк не рэагавалі на іх – дзяцей у школы пасылалі неахвотна…

Ежы яшчэ больш зблізіўся з Залескім, іх стасункі перараслі ў дружбу. Маглі нечакана прыехаць адзін да аднаго і потым адправіцца падарожнічаць за Нёман. Маглі начаваць у лесе, распаліўшы касцёр, спаць каля яго амаль на голай зямлі. На тых прывалах прыемна было гаварыць, спрачацца, адстойваць свае погляды, але дыспуты праходзілі спакойна і добразычліва.

І ў адну з такіх начовак Ежы дастаў са скураной сумкі папку з паперамі, адшукаў у ёй адну і падаў Антонію.

– Прачытай, братка, – хачу ведаць твае адносіны да тэкста…

– Што гэта?

– Зварот рэвалюцыйнага камітэта да люду нашага краю…

Залескі ўпіўся вачыма ў тэкст. Прачытаўшы, выдыхнуў з сябе паветра, як быццам нёс перад гэтым на сваіх плячах цяжкую ношку, толькі потым паглядзеў на субяседніка.

– Як гэта здорава, Ежы! Як гэта разумна!

Ежы нават здзівіўся рэакцыі Антонія Залескага, не чакаў ад яго такой зацікаўленасці і адабрэння.