Генрых Далідовіч - На новы парог

— Маладую знайшоў! — усмешана адказала Франця,— На пенсіі ж ужо...

— А хіба мы ўжо старыя? — сыпаў і сыпаў сёння жартамі Гаптар,— А твой Адась ды Антон во яшчэ ж не пенсіянеры, маладыя хлопцы! Ды і Блін яшчэ малады. Наўмысля, каб пасталець, на пенсію папрасіўся...

«Зусім інакшая кабета сёння! — здзіўляўся Блін.— Хоць не толькі яна адна інакшая. Усе мы сёння інакшыя...»

Селі ў садзе пад старою яблыняю. На мураве. Вакол разасланага абруса з закуссю і пітвом.

Непадалёку горкаю ляжалі дровы і ўсякае ламачча — падпаліць, калі ўцямнеецца. Нa вогнішча. Каб усё было як і некалі, у тыя далёкія партызанскія ночы.

Адась саставіў каля сябе гранёныя чаркі, паліў у іх з пузатага глячка.

— Такая стацця, хлопцы,— прамовіў ён.— Некалі, калі збіраліся святкаваць дзень вызвалення раёна, дык нас з Бабчынага Скону цэлы ўзвод, лічы, быў... Летась сядзелі тут ушасцярых, сёння ўжо ўпяцёх... А налета? А праз пяць — дзесяць гадоў? Дык і давайце, хлопцы, вып'ем за тых, хто ў сырой зямлі ляжыць, хто па вялікім свеце раз'ехаўся, вып'ем за тое, што мы выжылі тады, што жывём і цяпер... Ды каб быў на зямлі мір! От і ўвесь мой даклад!

Моўчкі стукнуліся, выпілі ўсе да дна. Захукалі, хутка зірнулі на абрус — што ўзяць? Хто ўхапіў шклянку з бярозавым сокам, хто лусту хлеба.

А тады моўчкі пачалі есці.

— Ну і шыбнула ў мазгі! — усміхнуўся Гаптар.

— Трэба часцей піць,— падцяў Блін, хоць гэтаксама мігам ап'янеў.

— Што вы гэтак паслабелі? — закусваючы, прамовіў Адась.— Ноч яшчэ наперадзе!

Усміхаючыся, елі.

— Ну, а цяпер давайце, хлопцы, во за яго, за нашага новага пенсіянера,— сказаў Адась і зноў наліў у шклянкі.

— Мянташыў век языком,— пажартаваў Антон,— але зарабіў пенсію...

— Паглядзім вот, ці ты заробіш нешта за свае сціхі,— агрызнуўся Блін.

— Ты, можа, і першы медаль за свой язык палучыў: што весяліў усіх добра...— насядаў усё з жартам Антон.— Бо спярша ваяка з цябе быў кепскі: ні стрэліць табе добра, ні пацэліць... Да жонкі з задання забег — і то папаўся... Любіў толькі на хазяйственныя аперацыі ездзіць...

— А ты? Цалок быў? — заступілася за Бліна Франця.— Усе вы спачатку стралкі былі! Пакуль вас Самсонаў не навучыў ды само гора не навучыла...

— Ну, дык за пенсіянера! — падняў чарку Адась.

— Смейцеся, смейцеся. Скора і самі ж, хай на яго халера, такую ксёнжку налучыце...— сказаў Блін.— Мала ж ужо засталося...

— Мала не мала, але вы з Гаптаром спісаныя ўжо, а мы з Антонам яшчэ маладыя, можам яшчэ і да дзяўчат ісці: ніхто ж не скажа, што мы пенсіянеры...— разгаварыўся і Адась.— А скажуць: гэта яшчэ хваты! Партызаны!

Выпілі.

— Далібог, пацверазеў...— прызнаўся пасля Гаптар.

— Адкруціла...— усміхнуўся Антон.— Прысаромілі вас, дык паправіліся, памаладзелі...

Першыя гады пасля вайны, як помніць Блін, гэтаксама святкавалі і Дзень Перамогі, і дзень вызвалення раёна. Але вельмі скупа: не было як шыкаваць. Потым, гадоў з сем, неяк і не сыходзіліся, думалі: а колькі ж трэба ўсё святкаваць? У тыя гады і іхні камандзір, Самсонаў, перастаў прыязджаць. Але вось гадоў з дзесяць зноў святкуюць. Сваімі кампаніямі, на раённай маёўцы. І Самсонаў быў некалькі разоў. Праўда, гуляў усё болей з дырэктарам саўгаса, старшынёй сельсавета. А яны, з Бабчынага Скону, пачалі апошнія гады святкаваць дома, невялічкім гуртам, бо на маёўку пачало прыязджаць на легкавіках, матацыклах, аўтобусах мноства людзей — і ветэраны, і іх дзеці, і шмат выпадковага люду, што любіў павесяліцца і правесці свой вольны час на прыродзе.

Паволі пацямнела. Пачала ўжо ледзь бачыцца закусь на абрусе.

— Ну што, хлопцы, запалім касцёр? — запытаў Адась. А потым падняўся, падышоў і падпаліў трэскі.

Заявіўся агеньчык, нясмела лізнуў сухія дровы. Разгараўся. І сад пакрысе асвечваўся водбліскамі. Франця адсунулася ўбок — каб не падаў ад яе цень на абрус.

Агонь запалаў. У садзе стала светла. Неба то навісала, то падымалася — як ніжэла ці ўзвівалася полымя.

Адась вярнуўся на сваё месца. З хвіліну ўсе сядзелі моўчкі, пазіралі на вогнішча. Відаць, усе ўспаміналі нешта даўняе. Са свайго партызанства.

«Здаецца, зноў мы ў лесе, сядзім, як і тады, у тыя гады, каля партызанскага кастра,— падумаў Блін.— Зноў у нас клопат, як выйсці з блакады, як уратаваць свае сем'і ці як разбіць у Налібаках гарнізон і выгнаць карнікаў з Івянца і Баранавіч, што паўзуць навалаю...»

Блін зірнуў на Францю: яна сядзела, схіліўшы галаву і закрыўшы лоб далонню. Мусіць, ціха плакала. Адзін бог ведае, што ўспамінала. Ці як варыла ім булён, мыла бялізну, ці як брала якую торбачку і ішла ў вёскі ў разведку. Ці, можа, успамінала, як аднойчы трапіла ў лапы знаёмых, з суседніх вёсак, паліцэйскіх і як цудам адкараскалася ад іх...