Генрых Далідовіч - На новы парог

«Хто? — пацёр лоб далоняй Павел.— Хаміца? Іван Карпавіч? Сліж? Ці хто іншы, хто мае дома тэлефон?»

— Я перасцерагаю: ведай, каго маеш каля боку... «Сябру!» «Вялікага, братачка, сябру!» Яго ўжо і я, братачка, асцерагаюся... Ды ладна. Я званю не дзеля гэтага. З гэтым ты сам разбярэшся. Больш будзеш думаць пра свае размовы, пра ўчынкі. Я хачу пагаварыць пра іншае. Даўнавата ты ўжо, даражэнькі Павел Мікалаевіч, варышся ў сваім соку. Ці не час ужо крыху асвяжыцца? Чуеш?

— Ды чую...— уздыхнуў Васілец.— Зноў хочаце нейкі семінар у нас правесці?

— Малайчына, братачка! Здагадлівы! — усміхнуўся Рыжоў.— Вы, як ведаю, няблага наладзілі работу навучальна-вытворчага камбіната. Словам, добра ідзяце ў нагу з часам, у справе працоўнага навучання дзяцей...

— Арсен Лявонавіч, будзьце літасцівыя...— перапыніў яго Васілец.— Колькі ж...

— Ды дай ты, змей хітры, мне дагаварыць,— перапыніў яго ў сваю чаргу Рыжоў.— Ведаю, што ты зараз запяеш. Ты, маўляў, і так часта праводзіш усякія семінары...

— А хіба няпраўда? Толькі што правялі нараду па лепшаму выкладанню мовы і літаратуры...

— А перад гэтым, увесну, быў семінар па навучальных кабінетах... Ды які быў семінар! Усе аж жахнуліся ад здзіўлення. Твой папярэднік баяўся гэтых кабінетаў, як чорт крыжа, а ты...

— А цяпер я, Арсен Лявонавіч, думаю, што найлепшыя навучальныя кабінеты — лес, рэчка, поле. Урок. І нішто, ніякія нагляднасці, тэхнічныя сродкі, не заменяць жывога слова настаўніка...

— Ну-ну! Не свавольнічай! Такая цяпер мода у педагогіцы. Заявіцца іншая, новая — дык гэтай будзе па шыі...

— Вось і бяда, што мы надта ахвочыя да мод...

— Ну-ну, кажу! Я не чую, ты не гаварыў. Давай пра самае галоўнае: трэба, вельмі трэба, даражэнькі Павел Мікалаевіч, правесці добры семінар па навучальна-вытворчым камбінаце... І для цябе, і для нас трэба. Разумееш?

— Ды не забывайце вы, Арсен Лявонавіч, і іншыя школы! Нашто іх крыўдзіць няўвагаю?

— Ну, не будзь такі занудлівы, як усе старыя дырэктары. Не вучыся быць далей ад усякіх клопатаў, пошукаў, не прывыкай да лагоднага, ціхенькага жыцця. Рана яшчэ.

— Замучыце вы мяне...— уздыхнуў Васілец.— У першыя гады білі, што я парушаю правілы педагогікі, займаюся «адсябяцінай...»

— Было, было, братачка...— усміхнуўся Рыжоў.— Сам ведаеш: педагогіка — бабуля строгая, часамі нават і кансерватыўная. Складзе нехта правілы выхавання, і мы выхоўваем па іх, не зважаючы, што жыццё ідзе паперад, усё мяняецца. Далдонім і далдонім з году ў год адно і тое ж. Бывае, бывае... Але ж ты творчы работнік, ты дабіўся ўжо права і на сваё слова.

— Паддаю, выходзіць, сам сабе работы. Каб не стараўся, дык вы так не чапляліся б...

— Кінь, кінь, братачка, такія думкі. Скажу табе яшчэ па сакрэце: абяцаў сам загадчык аблана быць на семінары. Так што, калі сябе добра пакажаш, дык... Час табе ўжо ні, думаю, людскую пашану мець, і заслужанага, і ордэн які...

— Спакушаеце?

— Трошкі. Але болей маю на ўвазе іншае, даражэнькі Павел Мікалаевіч. Што іменна — павінен і сам здагадацца... А заадно і перасцерагаю: знясілішся, залянуешся — на некага спраўнейшага пачнём накладаць гэтыя ношкі. Яму будзе ўся ўвага, уся слава. А цябе тады пакінем у спакоі, каб цягнуўся паціху да пенсіі. Ці і заменім: ёсць жа здольныя маладыя...

— Самі вы, Арсен Лявонавіч, змей!

— А як ты думаў! Каб не быў хітры, дык на гэтым месцы столькі не праседзеў бы. А так вось пяты год трымаюся. Мае папярэднікі былі па менш... Ну, будзь. Суцішвайся і рыхтуйся. Праз паўмесяца якога... Прыязджай, пагамонім яшчэ, усё абмазгуем.

І паклаў трубку. І Васілец апусціў. З хвіліну сядзеў моўчкі, не могучы апамятацца. Зваліўся на плечы новы цяжар, вялікі клопат. Потым схіліўся, запісаў: 13) Семінар па павучальна-вытворчым камбінаце. Пачаць рыхтавацца. З сённяшняга ж дня!

«Яшчэ ўчора думаў: вось пражыву гэты дзень, адпрацую, вытрываю — заўтра будзе нашмат лягчэй...— падумаў.— Аж во сёння з самага ранку столькі ўжо клопатаў, работы, перажыванняў! А яшчэ ж увесь дзень наперадзе! І гэтак, мусіць, будзе кожны дзень, тыдзень, месяц, год! І гэтак, мусіць, будзе ўсё жыццё!»

Мая Сцяпанаўна адчувала: яна, як ні намагаецца, не можа зразумець Таццяны Сяргееўны. Бо тая, здаецца, ніколі з ёю — і не толькі з ёю — пра сур'ёзнае не гаворыць. Слухаеш яе, размаўляеш — не разбярэш: калі яна жартуе, пакеплівае, пасміхоўваецца, а калі гаворыць праўду. Лягчэй было б зразумець, каб тая лічыла сябе самай разумнай, інтэлігентнай, інтэлектуальнай, а ўсіх астатніх толькі ганіла, дык не, яна і сябе зневажае, іранізуе над сабою ўдосталь. Мая Сцяпанаўна зайздросціла такому ўменню калегі па рабоце, але заадно і недалюблівала тую. За жарты, кепікі, за сваё няўменне гэтак умець жартаваць з самой сябе. Яе самалюбства змушала мець пра сябе толькі добрую думку, крыўдаваць, злаваць і нават помсціць, калі нехта закранаў яго. Яна, бадай, як ніхто, любіла кампліменты. І ўсе ведалі гэта. Стараліся быць з ёю ветлівыя, прыязныя, што яна часамі не магла разабрацца: дзе што шчырае, а дзе што штучнае ці фальшывае. Ды сказаць ад душы, яна не вельмі і разбіралася: упівалася ўвагаю, кампліментамі і, як здавалася ёй, перавагаю над іншымі жанчынамі.