Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

Кім для яе тып са зморшчанай шыяй і сухім кадыком?

Навошта вяла мяне дадому, калі быў там гэты язвенік? Я навязаўся і ёй не было куды дзявацца? Не, яна ж — запрасіла, у абаіх атрымалася ўсё натуральна...

Чаго смарчок часта так яе клікаў. Абяцаў грошы, гразіўся, каб не размаўляла са мной, бо скампрамятуе — раскажа нешта пра яе? Што ён таіў?

Людміла — прадажніца, бы Рыжая з Налібокаў?

Мне было ўсё роўна, што б ён ні сказаў: усім сваім нутром я прагнуў яе.

Калі я пакідаў іхні дом, так быў усхваляваны і агарошаны, што не здагадаўся нават зірнуць у другі пакой. Цяпер здалося: я скасіў туды вочы ды ўбачыў, як яна, бедная, кінуўшы прышываць нешта на старым, зірнула на мяне з такім жалем, што, каб не прышчаміць яе жаласлівага позірку, я пакінуў пасля сябе дзверы прыадчыненымі.

Зрабілася надта шкада лётчыка, і падумалася: эх, уваскрасіць бы яго ды паказаць хоць адну сцэнку з нямецкім разведчыкам над мостам — лейтэнант бы гэта ацаніў! Агарнула нецярплівае жаданне — дапасці да перадавой ды выдаць гітлераўцам і за пагібель лейтэнанта, і за Людміліна ўніжэнне.

Аж поезд захацелася падагнаць.

Неўзабаве перада мной паўстала маляўнічая сцэна. У званні капітана, з поўнымі грудзямі новенькіх ордэнаў і медалёў, вяртаюся я з фронту ды знаходжу ў цеснай кватэры на ціхай вулачцы абаяльную асобу ў лёгкай і светлай сукеначцы. Яна бязмерна радуецца, а я зноў акунаюся ў промні яе ласкавых сініх вачэй, якія верна чакалі мяне да канца вайны, а я выглядаў іх праз усё жыццё.

1.

Ішло пасяджэнне творчых секцый.

У першым радзе сядзеў якісьці хлапец — шчуплы і хілы, з рэдзенькімі вусікамі. З адной кішэні яго джынсавага касцюмчыка звісалі, зачэпленыя дужкай, супрацьсонечныя акуляры, а з другой — блішчаў цэлафан ад пачкі цыгарэт. На трыбуну па чарзе ўзыходзілі паэты, празаікі, драматургі, рэжысёры, а юнак іх не слухаў. У прэзідыуме я адчуваў на сабе яго настырны позірк і западозрыў — на форум госць з'явіўся толькі таму, бо штосьці яму ад мяне трэба.

«Ладна, няхай сядзіць, абы не перашкаджаў!» — адзначыў я сам сабе між іншым, бо якраз выношваў дзве «нявыдуманыя гісторыі».

Надта падбівала кінуць сход, вярнуцца дамоў, адключыць тэлефон, сесці за стол ды, агорнуты прыемнымі дрыжыкамі, выкласці апавяданні на паперу. Столькі думаў над абедзвюма тэмамі, што гісторыі вырысоўваліся з дробнымі дэталямі. Для іх нават назвы ўжо знайшліся.

Апавяданні павінны выглядаць прыкладна так:

ВЫРАДАК

Позняя восень. Світанак.

Брыду цераз лужы глухой вулачкай, а ўперадзе — двое невысокіх мужчын. Іхняя гутарка здаецца цікавай, і я напружваю слых. Старэйшы мужчына пытаецца:

— Гэта сюдой ты на работу дабіраешся?

— Ак!..— неахвотна кідае маладзейшы, думкі якога, відаць, заняты больш важнай справай.

— Кожны дзень... Акрамя нядзелі... Ага, у вас цяпер і ў суботу зрабілі свята!

Мы ж не такія дурні, як вы, каб яшчэ і ў суботу ўкалваць! — абураецца малады.

Па контурах постацей, па інтанацыі галасоў здагадваюся: дзядзька з вёскі прыехаў да сына ў госці і, поўны набалелай бацькоўскай настальгіі, праводзіць наследніка на змену. Па якімсьці законе індукцыі сэрцаў адчуваю, што ў старога на душы.

Сцішваю крок, сачу больш уважліва.

Вось дзядзька кранае пальцамі дошкі ў высокім плоце, азірае другі бок вуліцы ды цешыцца, што гэты плот і домікі з прысадамі яго наследнік бачыць па некалькі разоў у дзень, удыхае гэтую атмасферу...

На памяць прыходзіць «Амэрыканец», празваны так на вёсцы за тое, што ў часы Пілсудскага ездзіў у ЗША шукаць долі. Аднойчы ён гэтаксама гасціў у нашым горадзе. Спаткаўшы земляка ля касы вакзала, я пацікавіўся:

— Як уладкаваўся ваш Віктар?

— О-о, пашыхавала яму! — з гордым здавальненнем праказаў чалавек.— І работа файная, і трохпакаёвая кватэра, бы ў Амэрыцы з выгодамі — ваннай, гарачай вадой, аж двума бальконамі!.. I нявестка — кабета памяркоўная, мне спрыяе. Ды адчуваю сябе тут у вас вельмі нязручна. Найгорш, нужнік дома — не магу прызвычаіцца, хоць трэсні! О, і ты, бы мой Віктар, рагочаш. А пабудзь у маёй шкуры!.. Выйду пагуляць на падворак, захочацца да ветру, а вакол ні прысадзя, ні кустоў, ні хлеўчыка — адны клюмбы з кветачкамі ды голы асфальт! Зноў бяжы на кватэру, дзе ўсе тыя дываны і крышталь, бліскучая мэбля ды кніжкі, зноў вартуй, бы той злодзей, калі нявестка выйдзе, каб шмыгнуць у сарцір. Каб яно згарэла, цьфу!

Яшчэ іншых назіраў у парку.

Прыгорбленыя жыццёвымі нягодамі два селяніны ў простых куртачках піхалі каляску. Відаць, маладога і маладой бацькі прыехалі да дзяцей у госці. Бабулі адправілі маладажонаў на работу, пачалі пячы ды смажыць, а ўнучку на пару гадзін даручылі сваім мужыкам. I вось маленькі анёльчык з сосачкай у роціку спаў, а не старыя яшчэ дзяды памаленьку і згодна крочылі па жвіровай дарожцы ды прыглушана гутарылі. Да гэтых не трэба было падкрадвацца, вядома — гутарылі пра жыццё-быццё, прыкідвалі леташні ўраджай, меркавалі, якая ідзе зіма, абураліся распуснікамі і параўноўвалі сваіх старшынь калгасаў. Рукі мужчыны мелі закарэлыя, з нягнуткімі пальцамі, думкі — ясныя, вочы — сумленныя...