Аляксей Карпюк: Данута

Аўтар гэтай кніжкі — Аляксей Нічыпаравіч Карпюк — на-радзіўся 14 красавіка 1920 года ў вёсцы Страшава Ваўкавыскага павета Беластоцкага ваяводства ў сялянскай сям'і.

Пасля вызвалення Заходняй Беларусі А. Карпюк паступіў у Навагрудскае педвучылішча, дзе яго застала Вялікая Айчынная вайна. За падпольную работу фашысты арыштавалі А. Карпюка і вывезлі на знішчэнне ў лагер смерці Штутгоф, адкуль яму ўдалося ўцячы і далучыцца на радзіме да партызан.

У лесе А. Карпюк стаў камандзірам атрада імя Кастуся Ка-ліноўскага. Пасля злучэння з Чырвонай Арміяй ён адправіўся на фронт артылерыстам. У арміі быў у складзе 756-га стралковага палка, якому давялося штурмаваць Рэйхстаг. Два разы ранены.

Пасля вайны А. Карпюк скончыў англійскае аддзяленне Гродзен-скага педінстытута і працаваў на Гродзеншчыне — загадчыкам рана, дырэктарам школы, карэспандэнтам, шэфам агенцтва «Інтурыст».

Цяпер А. Карпюк працуе ў Гродне сакратаром абласнога аддзялення Саюза пісьменнікаў. Член партыі з 1947 года. Узна-гароджаны ордэнам Чырвонага Сцяга і другімі ордэнамі і медалямі, у тым ліку самай высокай узнагародай Польскай Народ-най Рэспублікі — Залатым крыжам ордэна «Віртуці мілітары».

Першы зборнік аповесцей і апавяданняў «Дзве сасны» А. Карпюка быў надрукаваны ў 1958 годзе ў выдавецтве «Беларусь». Затым выйшлі яго кніжкі: «Мая Гродзеншчына» — Мінск, 1960 г., «Данута» — Мінск, 1960 г., «На лесных стежках» — Масква, 1964 г., «В одном ннсгатуте» — Мінск, 1965 г. Асобнай кніжкай у рускім перакладзе «Данута» выходзіла ў Маскве ў 1961 годзе і ў Мінску ў 196З годзе і на ўкраінскай мове — у 1961 годзе. Да кожнага выдання аўтар грунтоўна перарабляў і правіў аповесць

У Польшчы ўсіх настаўнікаў ліцэя называюць «прафесар».

«Гураль» — польская народная песня.

«Паўшэхнай» школай называлі ў Польшчы да 19З9 г. сямігодку.

Тэрыторыя Заходняй Беларусі ў Польшчы да 19З9 г. называлася «крэсамі ўсходнімі».

Эндэкі – нацыянал-дэмакраты, партыя польскіх шавіністаў.

Грош — мелкая манета, 1/100 злотага (польск.).

Отча наш, іжа жі на небжі, да свяціцца імя твае!.. (лац.).

Д'ябал яго бяры!. (літ.).

Пастарунак — паліцэйскі ўчастак.

У 19З8 годзе Кампартыя Заходняй Беларусі рашэннем выканкома Камінтэрна была распушчана.

У буржуазнай Польшчы дзеці нават багатых яўрэяў амаль не прымаліся ў дзяржаўныя гімназіі і ліцэі.

— Бэцы-ы, хадзі сюды! (яўр.)

— Яны не пройдуць! (іспанск.)

Ксёндз Кардэцкі — герой рамана Генрыка Сянкевіча «Патоп». Паводле аўтара, у 1665 г. Кардэцкі арганізаваў абарону касцёла на Яснай Гуры ў Чанстахове ад шведаў. З той пары касцёл стаў месцам пакланення набожных палякаў, а Кардэцкі для некаторых палякаў — нацыянальным героем.

Дэфензіва — тайная паліцыя ў буржуазнай Польшчы.

Рашэннем Камінтэрна ад 19З8 г. Кампартыя Заходняй Беларусі была распушчана.

Крыж (лац.).

Калі цябе хтосьці ў жыцці параніць, на сэрцы пакіне рану, то памятай, што яшчэ больш цярпела Польшча, твая радзіма (польск.).

Польскія партызаны дзяліліся на некалькі палітычных груп. Групай Арміі Краёвай камандавалі пераважна былыя пілсудчыкі, да савецкіх партызан яны адносіліся непрыхільна.

— Паглядзі! (ням.).

— Гераіня! (ням.).

Юдэнрада — самаўрад з іўрэяў, які немцы ўвялі ў гета.

— Ну, палякі, няхай жыве Рыдз Сміглы! (ням.).

— Давай, давай, хутчэй, чорт вазьмі! (ням.).

— Гатова! (ням.).

Забірайце і гэтую дрэнь! (ням.).

“Яўрэй са скрыпачкай” — яўрэйская народная песня.

— Такім чынам, Вільня цяпер без яўрэяў, няпраўда? (ням.).

— Зараз жа выпі! (ням.).

— Пан лейтэнант, у чым справа? (ням.).

— Прэч! (ням.).