Віктар Казько - Суд у Слабадзе

Чакаючы гэтай бадзёрасці і прахалоды вечара, і брыў Лецечка немаведама куды. Невядомасць і нейкая прыгнечанасць адчуваліся асабліва востра, калі раптам знікала паветра і ён лавіў яго не толькі ротам, але і рукамі, з кашлем заглытваў яго. І тады Лецечку здавалася ўсё незнаёмым і ачужэлым, штосьці рвалася і абвальвалася там, у грудзях. Ён забываў сябе, дзе ён і што ён, нібыта сон нейкі сніў наяву, так усё вакол яго было прывідна і нерэальна. Але ногі звыкла неслі яго да дзетдома. Ногі былі як бы асобна ад яго, і нібыта яны пабольшалі, патаўсцелі. За нагамі цяпер трэба было ўжо цікаваць, пільнаваць іх трэба было, каб яны не нарабілі шкоды, бяды, не праламалі асфальт, не ўцяклі ад яго, не пакінулі на асфальце адно толькі тулава.

І ён узрадаваўся неймаверна, калі ўбачыў сябе на дзетдомаўскім ганку. Як ён на яго трапіў, ужо не памятаў, і спачатку падумаў, што ўсё ўбачанае і пачутае на судзе, у Палацы культуры, – сон, што ён яшчэ спіць, толькі на хвілінку адплюшчыў вочы. Трэба зноў заплюшчыць іх і паспрабаваць заснуць, тады сон, які ён сніў да гэтага, забудзецца і прыгадаецца штосьці новае, добрае, вялікая рыбіна, напрыклад, сасніцца, яна ж яму часта сніцца. Баба Зося, праўда, гаворыць, што рыба – гэта не к дабру. Але якое зло мае быць ад той рыбы? А яшчэ часта сніць ён якіясьці дзверы. Бачыць у сне сцяну жывой зелені, ці то хмелю, ці то плюшчу, а мо нават і вінаграду. І ў гэтай сонечнай зялёнай сцяне непрыкметныя дзверы – блакітная пляміна. Да гэтай сцяны, да гэтых дзвярэй ён кожны раз выходзіць пасля доўгага блукання ў якімсьці змроку, у цемры, тумане, зняможаны, знясілены, падае і, здаецца, правальваецца кудысьці, як ні то памірае. Вокамгненна ўсё асвятлялася сонечным пранізлівым святлом – і з'яўляліся блакітныя дзверцы. У сне ён нават ведаў, куды яны вядуць. Сцяна з хмелю, вінаграду ці то плюшчу падзяляла свет на дзве часткі. У той, у якой заставаўся ён, – цемрадзь і туман, за сцяной, за дзверцамі, – свет, радасны, яркі, шчаслівы, які ён так прагна і марна шукаў, які толькі можна сасніць, але ён ёсць, ён рэальны, там усё вакол блакітнае і зялёнае, пяшчотнае і лагоднае, добрае. Там ужо ёсць адзін Лецечка, такі ж, як ён, толькі не недаробак, а нармальны, шчаслівы. Усе там шчаслівыя, усе бестурботныя і даўно чакаюць яго. Яму трэба толькі ўстаць і штурхануць дзверы. Ён уставаў, падыходзіў да дзвярэй і тут звычайна прачынаўся.

Сон гэты заўсёды быў салодкі і жаданы. Лецечка быў улюбёны ў яго, ён унадзіўся яго глядзець амаль што кожную ноч, навастрыўся паказваць сабе яго па заказу. І цяпер ён пажадаў паглядзець яго. Але дарэмна Лецечка мружыў і заплюшчваў вочы – не было зялёнай жывой сцяны, не было прываротных блакітных дзвярэй. Не спаў ён, явай былі і суд і дарога. І Лецечка на чым свет стаіць кляў і лаяў сябе, што пайшоў на гэты суд, але, праклінаючы і лаючы сябе, ведаў, што пойдзе туды зноў, пойдзе заўтра і паслязаўтра. Будзе хадзіць кожны дзень, покуль суд не скончыцца, покуль не вызнае ўсё пра сябе і паліцэйскіх. Там, на плошчы, тая сцяна і тыя дзверы, за якія ён раней, у сне, не мог трапіць, якія не здолеў расчыніць у сне. Яны расчыніліся яму наяву. Няма за ёй шчасця, няма бестурботнасці. Але трэба ісці праз сцяну, трэба ісці ў той іншы, незнаёмы яму і страшны свет, каб нічога не баяцца ў гэтым свеце. Спазнаць усё да рэшты. Мо менавіта да гэтага, а не да якіх-небудзь міфічных блакітных дзвярэй імкнуўся ён усё жыццё, менавіта гэта ён шукаў у зямлі, а трэба было прайсці ўсяго толькі сотню-другую метраў да плошчы. І там схавана яго тайна з'яўлення на свет. Там ён спазнае, навошта і чаму, як ён стаў недаробкам. Ён жа не заўсёды быў такім, як цяпер, не заўсёды. Акрамя палацяў, дарогі, ён яшчэ тое-сёе ўспомніў са свайго мінулага жыцця. Да таго, як ён трапіў на палаці, быў у яго і бацька, і маці была, і дом у яго быў, як ва ўсіх. Ён поўзаў па падлозе, а потым ужо і хадзіў сваімі нагамі па жоўтых смалістых дошках. Першага ж свайго кроку не памятае, не памятае прысутнасці бацькоў, іх, здаецца, і не было. Спачатку. Толькі жоўтая падлога, на ёй кроплі жоўтай смалы, ліпучыя, счарнелыя далоні ад гэтай смалы. Два акенцы высока над галавой. Хтосьці ўвесь час падглядваў за ім з гэтых акенцаў, цягнуўся да яго, кратаў, пяшчотна гладзіў па галоўцы і сляпіў вочы. І яксьці яму закарцела даведацца, хто там стаіўся, нябачны, добры, і ўвесь час дражніць яго, пацвельвае. Ён дапоўз, датупаў да акенца, ускараскаўся на лаву, падцягнуўся за падаконнікі і ўстаў, прыклаў вочы і губы да шкла. Нікога ў акне не было, і за акном пуста. Зялёны падворак, трава-мурава, кура на ёй. Ён спачатку і падумаў на куру: яна яго чапала. Але тая глядзела сабе пад ногі, штосьці дзяўбла раз-пораз, незадаволена сакатала, а потым і зусім знікла. Кура знікла, а чыёсьці вока ляжала на ім. Ён круціў галавой, ішоў на розныя хітрыкі, заплюшчваў вочы, хаваўся за падаконнік, а потым нечакана выглядваў, каб захапіць знянацку гэтага нябачнага. Але ўсё было, як і раней, як і раней; цёплая далонь на яго галаве, чыёсьці цёплае вока на яго твары – нікога. Тады ён узяўся за тое, што стаяла на падаконніку. А стаяла там пузатая бутэлька, закаркаваная коркам з паперы. Яму ніхто не перашкодзіў адкаркаваць гэтую бутэльку – бацькоў дома не было, здаецца, іх як бы і зусім не было. Яны з'явіліся ў наступную хвіліну, выраслі нібыта з-пад зямлі, ён каўтнуў з бутэлькі чагосьці нядобрага, злога, пякучага. Ён выпусціў з рук бутэльку і зароў, што было моцы, як бугай, і апынуўся на руках жанчыны з чорнымі косамі, якая плакала амаль што так, як і ён. А каля іх бегаў, мітусіўся вялізнага росту, вышэй за Захар'ю, вышэй за ўсіх, каго яму даводзілася бачыць потым, мужчына. І дзіўна, мужчына таксама плакаў. І ўвесь час прыгаворваў: «Балюча, балюча, балюча... Мужчыны не плачуць, мужчыны не плачуць...» – і слёзы беглі па яго твары. Лецечка цягнуўся да яго запэцканай у смале, вільготнай ад слёз і поту рукой, другой рукой абдымаў за шыю жанчыну і ўгаворваў іх абаіх: «Не плач, татачку, не плач, мама...» – і плакаў за іх дваіх і за сябе, таму што не мог трываць ад болю і агню. Жанчына і мужчына былі яго бацькам і маткаю. Ён быў іх сынам. І хапіў на акне з пузатай бутэлькі воцату. Воцату, таму што, акрамя бацькі і маці, быў яшчэ хтосьці трэці, які ўсплёскваў далонь аб далонь і галасіў: «Ой п'яніца будзе, ой горкі, запойны, з малых год ужо да бутэлькі, да таго, што найгарчэй, за воцат, за воцат».