Віктар Казько - Суд у Слабадзе

На самой жа плошчы тварылася ўжо зусім штосьці неймавернае. Толькі гадавое свята, кірмаш у гэтае свята збіралі такое мора народу. Але ніхто нічым сёння тут не гандляваў. Не было ні звонкіх высачэзных гор з гаршкоў, гладышыкаў, макітраў, не вішчалі ў мяшках парсюкі, не кудахталі, не гублялі пер'я звязаныя гронкай, з сінімі мецінамі на баках куры, не сляпіў вочы жоўты бляск масла з кроплямі расы – нічога гэтага не было там сёння. Былі хмурныя, узрушаныя сяляне, якія ўсім кагалам, нават з груднымі дзецьмі з'ехалі з хат. Жанкі, каб суцішыць дзяцей, бясконца кармілі іх, бясконца лучылі ў іх разяўленыя раты сінія, абвіслыя цыцкі. І ўсе чагосьці чакалі, утульна і грунтоўна ўладкоўваліся на драбінках падвод, якія стаялі амаль што ўсутыч адна да адной. Чакалі коні, пераборліва чмыхалі ў торбы з аўсом, якія звешваліся з іх галоў. Змардавана чакалі, сноўдалі па базары мужчыны, якія не мелі коней, пешшу прыджгалі ў горад, чакалі чагосьці і гараджане, якіх таксама было нямала на плошчы. Захар'я спаважна здароўкаўся з мужчынамі, упарта прасоўваўся да ганка, да службовага ўвахода Палаца культуры. Супынкі гэтыя і здароўканне: «Жыў?» – «Жыў...» – «А Кузьма-прымак памёр ужо». – «Памёр...» – пэўна, былі не вельмі даспадобы. Ён кхекаў, адводзіў вочы ўбок, імкнуўся глядзець толькі сабе пад ногі, але яго ўсё роўна, высокага, магутнага, грувасткага, зглядвалі, уцягвалі ў гаману:

– Колькі ўжо гадкоў, Захар'я, мінавала, як мы з табой апошні раз балакалі?

– А незлічона ўжо...

– А баба твая яшчэ жыве?

– Жыве, жыве, трасца яе не бярэ...

– Пачакай, пачакай, тут у мяне на гэты самы выпадак ад бабы прытырана...

– Паспеецца, паспеецца, – ківаў Захар'я і даваў дзёру да наступнай падводы, да другога дзядзькі ці то да цёткі.

– І што-та ты, Захар'я, радню не прывячаеш, бяжыш...

– Прывячаю, Малання, прывячаю...

– І-і, удовая я стала, бедная, сабакі і тыя маю хату абмінаюць... Завалілася, Захарка, мая хата, перадавала, пераказвала праз людзей, каб ты наведаўся, падсабіў падняць, перасыпаць...

– Прыйду, Малання, прыйду...

– І то ж у мяне ўжо выціснута, як слёзка божая стаіць.

Лецечка здзіўляўся, колькі гэта знаёмых у Захар'і, на ўсе вочы разглядаў мужчын і жанок. Раней, калі ён адзін, без Захар'і, хадзіў па рынку, усе яны здаваліся яму на адзін капыл, непрыступныя, злосныя, якія дбаюць толькі аб сваім дабры, як больш выгадна тое-сёе прадаць, каб, барані бог, чаго-небудзь у іх не ўкралі. А зараз... і яму былі ўжо прыемныя частыя супынкі, размовы Захар'і. І Захар'я не хаваў перад Лецечкам свайго задавальнення, гаварыў яму:

– На мяне ўжо, Лецечка, ні адзін сабака не гаўкае, кожны сабака ведае мяне. – І рэзаў натоўп плячом, як масла, шчодра даваў кожнаму стрэчнаму-папярэчнаму «добрдзень».

– Цю, Захар'я. Ды ці не твой гэта часам хлопец?

– Мой, мой, кума, да другога разу...

– А ці скора ўжо тут пачнецца?

– Скора, скора...

– Я ж іх, Захар'я, гáдаў, як цябе, бачыў. У нашу вёску іх прывозілі. Я ад усяго нашага міру маёра хрыстом-богам маліў адвярнуцца на мінутку. «Понимаю, – балбоча, – отец. Понимаю, но служба, не могу». Ах ты маць тваю... А жыццё ў нас, Захар'я, нечага бога гнявіць. Жыць можна сёння. Ё і чарка, і да чаркі ё. Даюць сёння жыць, нечага бога гнявіць, жыць можна, каб не гáды етыя. Ці скора іх павязуць?

– Каго павінны везці, што тут будзе? – спытаў Лецечка ў Захар'і.

– Справядлівасць будзе, – адрэзаў Захар'я. – Трымай язык за зубамі, от яшчэ навязаўся на маю галаву.

Яны прыбіліся ўжо да ганка, але не з параднага, а з чорнага хода ў Палац культуры, да ценю, да прахалоды. І тут, у цяні, у прахалодзе, Захар'я нечакана спатнеў.

– Ох, братка, – сказаў Захар'я, уздымаючы галаву да казырка, які павіс над ганкам. – Прамашку, здаецца, даў, трэба было не цябе, а каго-небудзь дужэйшага залыгаць. Слухай, а можа, я цябе туды ўссаджу, га?..

– Я табе ўссаджу, я табе ўссаджу, – звісла з процілеглага боку схілу казырка сівая бародка. – Занята плацкарта, забіта, і мясцоў больш німа.

– Добрдзень, Нічыпар, – амаль што весела сказаў Захар'я. – Ды як жа ты, стары хрыч, не рассыпаўся, ускараскаўся як ты туды?

– Ускараскайся і ты сюды, малады хрыч, тут я табе ўсё як ёсць і раскажу, – засмяялася, заскакала бародка.

– А ты хоць з гасцінцам? – ільсціва спытаў Захар'я.

– А як жа, мы прыпаслівыя. – І дзядок выпрастаў руку, паказаў Лецечку і Захар'ю добры камень, які ледзь трымала яго старэчая, ужо знядужаная рука. – Гэта ім за бацьку майго, дзеда Гуляя. Памятаеш яшчэ дзеда Гуляя?