Кацярына Оаро - Сарочае радыё

«Людзей судзяць за талеркі»? Смешна. Уявіліся лятучыя талеркі, створаныя людзьмі ў роспачы, і сур’ёзны суд у чорнай геаметрычнай шапцы.

«Тых, хто не зняў спадарожнікавую антэну, выклікаюць у суд», ― але гэта зусім не востра і чытаецца двухсэнсоўна. Можна прачытаць вы́клікаюць і выкліка́юць. І па-ранейшаму непрыгожа. Ці можа назва рэпартажу на сацыяльную тэму гучаць прыгожа?

«У Горадні пачаўся першы суд над уладальнікам талеркі». Гэта не лепей і не горш за ўсе астатнія варыянты. У той жа плоскасці. Трэба адтуль выйсці.

«За талеркі судзяць». Не. «За талеркі пачалі судзіць». Таксама не. Так і бачу заўсёды незадаволеную жанчыну, якая ўсхліпнула, за гэтым загалоўкам. Здаецца, стварыць паўтары старонкі тэксту прасцей, чым прыдумаць яму назву.

«Людзі, хопіць глядзець тэлевізар», ― напісала я і перайшла да рэпартажу. Ён склаўся хутка: падрабязная навіна ў лід-абзацы, падводкі ― каментары, падводкі ― каментары. Прагноз на будучыню ад эксперта і бэкграўнд у канцы. Апошняя літара вярнула мяне да назвы.

«Першы ў гісторыі беларускага заканадаўства суд над уладальнікам «спадарожніка» пройдзе ў Горадні». Не. Урачыстасць, нібыта я пішу пра першы спадарожнік у космасе. Назва мусіць быць… нейтральнай і інфарматыўнай. Але як нейтральнай? З-за мяжы будзе вяшчаць новы спадарожнікавы канал ― і ўлады здымаюць антэны. Тым, хто задае пытанні ― штраф, і суд, і дэмантаж.

Можа быць, так: «Тых, хто вырашыў узаконіць антэну, будуць судзіць»? Ці: «Талерку немагчыма ўзаконіць»? Не, не… Не навіна, а песімізм.

У кабінет зайшоў Улад. Стоячы, ён выглядаў не так, як калі сядзіць за сталом. Невысокі, каржакаваты. Рукі ў кішэнях. Калі ён раздае нам тэмы, ён увесь ― профіль: высакародны нос, светлы чубок да светлых броваў, вусны акуратна рухаюцца і жэст кісцяў, накіраваных наперад. Цяпер жа я прыкмячала невялікі жываток і тое, як нядоўгі туфель калупае носам падлогу.

― Калі твой рэп будзе гатовы? ― спытаўся ён.

― Назвы няма.

Ён нахіліўся, і цяпер я бачыла яго профіль.

― Давай мне. Што ёсць навіной?

― Тое, што людзей пачалі выклікаць у суд за талеркі, якія немагчыма ўзаконіць.

― Гэтак і напішы, што можа быць прасцей?

Рэдактар ужо прабег вокам мой рэпартаж.

― «У Беларусі пачынаюцца суды над уладальнікамі спадарожнікавых антэн» ― вось назва. Пішы і вывешвай на сайт.

Позні вечар. Я ляжала на сваім ложку, закінуўшы на сцяну стомленыя ногі. За акном ноч, але яшчэ рыпелі дзіцячыя арэлі.

Я думала пра тое, што гэтыя талеркі рабіла апошнім часам раз на тыдзень. Цэлы дзень тэлефанавала ў ЖЭСы, у фірмы, якія прадаюць антэны, званіла юрыстам і мантажнікам. Цэлы дзень свайго жыцця ― спадарожнікавым антэнам. А з-за мяне людзі… Спачатку чытаюць навіны. Потым абмяркоўваюць. Думаюць пра іх. Можа быць, як і я, цяпер ходзяць і заўважаюць, вісяць ці не гэтыя белыя блінцы на дамах.

Ні ў каго з маіх сяброў-журналістаў няма тэлевізара. Мы не чытаем навіны ў вольны час. Таму што вядома, як іх робяць, і таму што больш за палову з іх ― гэта вось такія «талеркі». Хацелася камусьці пра гэта сказаць. Я набрала мамчын нумар.

― Доча, что ты ела сегодня? ― было першае яе

пытанне.

― Салатку, ― адказала я.

― Что?

― Ну, салат.

― Я устала, у меня нет желания понимать твой белорусский. Говори нормально. И надо лучше питаться. Здоровье ― это самое главное в жизни, ― дэвіз кожнага мамінага паходу да лекара ці віншавання. ― Люби себя.

― Дык я ж з хлебам ела! ― паспрабавала я жартаваць.

Маўчанне.

― Я толькі прыйшла дадому, мама. Ужо позна, нічога не хочацца. Заўтра паем.

― Это вы так поздно работаете? ― у яе голасе пачулася павага. ― Как и я… Прихожу вечером уставшая, сил ― никаких. Ни папе внимания уделить, ни себе, об уроках Петиных даже молчу. На кухню что-то приготовить ― и ночь уже. И все в голове отчеты, отчеты. Иногда проснусь в темноте: вдруг не ту цифру поставила? ― мама сказала пра гэта амаль з асалодай. ― Вспоминаю, вспоминаю. Так страшно в этот момент. Аж перекрещусь. У нас же проверки каждый месяц. Найдут что-нибудь ― уволить могут. А в такой работе где-нибудь да затешется ошибка.

Я ўяўляю памылку як вош, якая выскоквае з частых зубцоў драўлянага грэбня, якім водзіць маміна рука.

― Бывает, даже по воскресеньям работаем. Здесь все от проверяющих зависит. Ты еще по-настоящему не работала, не понимаешь.

Мама, здаецца, думала, што журналісты ўвесь дзень толькі п’юць каву і мантуюць карцінкі, ці ходзяць па вуліцы з фотаапаратам, ці сыплюць экспромтамі ў жывым эфіры: