Кацярына Оаро - Сарочае радыё

Ён сцвярджаў, што маю тэму нікому немагчыма аддаць. Што мантажнікі і інжынеры ЖЭСаў ужо даўно мае сябры. Гісторыя праблемы ў маім архіве… Праблема, архіў… Можна падумаць, што я саіскальнік навуковай ступені па талеркалогіі. «Гэта лёгкая тэма, ― сказаў рэдактар, ― ты без цяжкасці робіш, і нас усе чытаюць».

— Але як жа Купалаўскі? І што людзям карысней?

— Ай, Аля, ну, што ты не разумееш! ― шыкнуў на мяне Цімох. Але рэдактар змякчыў яго:

— Чаму, пытанне так ставіць можна. Але яно пакуль для нас не існуе. Пакуль мы ідзем да людзей, а не наадварот. Ува ўсіх ёсць заданні? Ідзіце працуйце, а мы яшчэ пагаворым.

— А потым мы скажам: у нас ужо такая аўдыторыя, у якой спадарожнікі ёсць, мы не можам выбівацца з фармату…

— Я думаў, ЖЭСы ― твая ўлюбёная тэма.

— Улад!

— Але хіба Купалаўскі ― гэта так цікава? Эксклюзіўна? Ведаеш статыстыку?

— Не эксклюзіўна… Чалавечна.

— Ты прынясі мне тэму, якую я не змагу не ўхваліць. Тады пры ўсім жаданні не будзе талерак.

«Заўтра», ― падумала я.

— Не напускай чмуту. Хуценька зрабі, а потым тэатр па трафарэце.

— Якім яшчэ трафарэце?

— Сёння талеркі, а заўтра Купалаўскі. Калі не з’явіцца нічога неадкладнага.

— З’явіцца…

Аднойчы мы, студэнты чацвёртага курса, сядзелі ва ўніверсітэцкай аўдыторыі з маленькай радыёстудыяй, апранутыя яшчэ не па-веснавому, але ўжо і не ў чатыры слоі. Спазняўся выкладчык, а мы захоплена гаманілі пра ўсё на свеце. У нейкі момант я змоўкла і раптам пабачыла ўсіх разам: траекторыі размоваў, нехта глядзіць у люстэрка, перадае асадку, цісне тэлефонныя кнопкі, перапыняе таго, хто гаворыць. Усё ў светла-шэрым пустым апошнім зімовым святле ― што робіць рэчы больш рэальнымі, пластычнымі і прымушае адчуваць строгую непазбежнасць развітання з імі. «Застацца?» ― спытала я тады кагосьці ўнутры сябе.

Увайшоў нейкі незнаёмы чалавек, следам наш выкладчык. Гэтым госцем ён інтрыгаваў нас на мінулым тыдні: «Прыйдзе і многаму вас навучыць…» Мы сабраліся амаль усёй групай. Ахвотна, хорам загрымелі крэслы ― вітаем.

— Дзякуй, добры дзень, ― сказаў ён па-руску, з паўзамі паміж словамі, і вельмі лёгка ўсміхнуўся.

Гэта быў яшчэ малады мужчына з прыемным голасам (пазней ён раскрыў нам, што для гэтага трэба прамаўляць на выдыху), ільснянымі валасамі і чыстым абуткам. Валасы былі па-мужчынску рэдкаватыя, але ахайна ўкладзеныя, дорага пашыты касцюм добра сядзеў. Замест недамоўленасці або дакладнасці, якіх я ад яго чакала, у яго выглядзе была перанасычанасць ― можа быць, з-за тканіны касцюма, можа быць, з-за таго, што ён прыйшоў у студэнцкую аўдыторыю так, як з’яўляюцца весці платны семінар. Госць стаяў некалькі секунд, усміхаючыся, і я пераставала аналізаваць яго, падкупленая ўсмешкай. Даляцеў пах парфумы, добрай, хіба што кропельку знарочыстай. Адкрытая, але дзіўная пластыка: як быццам выразныя, прыгожыя жэсты доўгіх рук былі крадзенымі.

Мы глядзелі на яго з бязлітаснай студэнцкай дапытлівасцю і чакалі, калі ён пацягнецца ўжо ў кішэню па насоўку, а выцягне бясконца доўгую стужку з рознакаляровых хустачак. Чалавек гэты (ці то Антон, ці то Вадзім, без імя па бацьку) спытаў нашыя імёны, пра што-небудзь пацікавіўшыся ў кожнага. Паважліва зазіраў у вочы і пытаўся:

― А адкуль вы родам?

― А якая ваша спецыялізацыя?

― Працуеце недзе ўжо?

― Што значыць гэты знак на ланцужку? ― і так далей.

Мы ўсталі ў кола і, смеючыся, у нешта гулялі. Потым, разняволеныя, расселіся па сваіх месцах.

― Давайце пагаворым пра маўленне, ― пачаў ён. ― Бо мова ж ― гэта інструмент журналіста?

Мы заківалі. За вокнамі свісталі птушкі, крыху далей шумела шаша, і вясна была блізка, ужо адчувальная скурай, нюхам, але яшчэ нябачная. Валасы госця злёгку раскудлаціліся. Задаволены выкладчык, перадаручыўшы госцю сваё месца, сядзеў за самай далёкай партай.

― І вы, вядома, ужо знаеце, што ад таго, як падасце адну і тую ж навіну, залежыць яе ўспрыманне?

― Вядома, ― задаволена адказвалі мы.

― Тады, нарэшце, апошняе пытанне: ці хочаце вы гаварыць так, каб уплываць на вашых суразмоўцаў? І каб вас ніколі ні ў чым не абвінавачвалі?

― Ну, так, так, ― інэрцыйна калыхалася аўдыторыя.

― Я зараз дам вам… фразу. Адну фразу. А вы групкамі, як сядзіце, пашырце яе. Пераможа той, у каго будзе самая доўгая. Дазваляецца ўсё, толькі не дадавайце новых сэнсаў. Вы можаце размыльваць сэнс колькі заўгодна. Рабіце яго недакладным, абцякальным. Скажыце як мага больш і даўжэй. Карыстайцеся штампамі, зацямняйце… «Двое рабочых сустрэліся, пагаварылі пра жыццё і разышліся» ― вось ваша зыходная інфармацыя. Двое рабочых сустрэліся, пагаварылі пра жыццё і разышліся.