Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

Пазней, калі высокія госці з'ехалі i вайскоўцы знялі ачапленне, людзі пачалі разыходзіцца. Муха закрочыў далей па Губернатарскай—да невялікага, светлага, з цемнаватымі дрэвамі скверыка паблізу Саборнай плошчы.

Там, у ачышчаным ужо ад снегу i люду скверы, каля кветніка з горкаю чорнай зямлі (для кветак), чакаў Дзядзя. I сёння ў зношаным паліто i капелюшы. Кіўком галавы адказаў на яго прывітанне.

— Брат Георгі,— адразу ж загаварыў той, назваўшы яго тайнай клічкай.— Трэба пагаварыць.

Павёў па пустой алеі.

— У дзевяць гадзін вечара вы падыдзеце да «Еўропы»,— без ніякіх уступаў пачаў Дзядзя, кіўнуў направа, на гасцініцу,— i ўбачыце каля парадных дзвярэй пана ў паліто, белым шаліку i ў капелюшы. Гэты пан — наш госць, горада не ведае. Хто ён, вам ведаць не мусова. Вы запытаеце: «Цудоўны вечар, ці не праўда?» Калі вам адкажуць: «Бясспрэчна!» i пакажуць вось такі знак (паказаў — які), вы правядзіце гэтага пана на нашу кватэру на Нова-Маскоўскай. Пасля, калі мы пагаворым з паўгадзіны, вы адведзіце госця зноў да гасцініцы. Ясна?

— Ясна,— адказаў Муха.

— Далей. Пра наша, мінскае,— сказаў Дзядзя.— Хоць сёння на дварэ халодная імжа, але сёння ў палітычным асяроддзі будзе горача...

Муха маўчаў, пакорліва слухаў.

— Хто што будзе рабіць альбо што з гэтага выйдзе, я не магу вам сказаць,— прамовіў Дзядзя.— Па-першае, як разумееце, не маю права ўсяго гаварыць, а па-другое, не здолею прадбачыць, што i як атрымаецца...

— Ясна,— адказаў Муха.

— Што ўжо адбылося, вы ведаеце...— прадоўжыў Дзядзя.— Пра тое, што будзе ўвечар, скажу пару слоў. Увечар разгоняць паліцыю, жандармерыю, ахранку, а таксама збярэцца сход «бацькоў горада» i «прагрэсіўнай інтэлігенцыі», на якім паспрабуюць мірным шляхам утварыць тут новую ўладу... Ясна?

— Ясна.

— Пра разгон старога ахоўнага апарату я нічога больш не скажу. Пра ўсе дэталі таго вам ведаць няма ніякай патрэбы. А вось пра сход, што склікаецца, пагаворым...

Муха навастрыўся, напружыўся ў чаканні.

— Сёння ўжо засядала Мінская дума,— сказаў Дзядзя.— Сам Хржанстоўскі выступіў з дакладам. I ён, i прамоўцы шкадавалі, што пала манархія, спачувалі цару... Такое цяпер, канечне, анахранізм. Думаю, увечар на сходзе будзе іншы клімат. Там, канечне, такой дурноты, як у думе, не будзе. Там больш рэальна ацэняць сітуацыю i пастараюцца абачліва, спакойна ўтварыць прававы кіраўнічы орган, верны Часоваму ўраду...

Дзядзя прыпыніўся, пранізліва зірнуў яму ў вочы i пачаў круціць блеклымі пальцамі гузік на яго новым паліто. Муха пазіраў яму ў вочы i які ўжо раз здзіўляўся, што гэты позірк яшчэ страшнейшы за позірк Сінілава з ахранкі — больш глыбінны, цямнейшы i няўлоўны, нібы з апраметнай. Няўжо ад таго, што чалавек мала каму гаворыць, што ведае i думае?

— На гэтым сходзе будуць «прадстаўнікі ад нацыяльных груп»...— ухмыльнуўся Дзядзя, i позірк яго змяніўся, запраменіў нейкай д'ябальскай калючасцю.— Часовы ўрад задумлівае такі-сякі павароцік у нацыянальнай палітыцы. Я пакуль што не ведаю, якая гэта будзе гульня i на колькі. Многае, канечне, будзе значыць i ад таго, што будзе дазваляць новы ўрад, i ад таго, як будуць паводзіцца самі нацыянальныя меншасці... Карацей, сёння на вышэйназванай нарадзе будзеце i вы, «шчырыя беларусы» — Скураны, Шуляк, ваш сябра Васілевіч. Я дабіўся, каб ад імя сваіх землякоў трапілі на нараду i вы, Георгі...

— I што мы павінны там рабіць? — запытаў ён.

— Пасядзець, паслухаць, а то i сказаць сваё слова...

— А якое можа быць наша слова?

— Пытанне разумнае,—усміхнуўся Дзядзя i нечакана здзівіў:— Вам, мясцовым, можа, прыйдзецца i вылучыць тэзіс пэўнага самавызначэння Беларусі...

Муха тут жа зірнуў яму ў вочы: жартуе? Кпіць?

— Я сур'ёзна,— адказаў той.

— Але ж гэта зусім марная справа...

— Я рады, Георгі, што вы адмовіліся ад так званага патрыятызму. Але... Карацей, цяпер могуць быць i нейкія змены ў нашай тактыцы... Ясна?

— Ясна,— адказаў Муха, адчуваючы, што дапытвацца пра ўсе нюансы не варта.

— Дарэчы, на нарадзе вы ўбачыце нямала нашых,— пра іншае ўжо загаварыў Дзядзя.— Да слова, Пятлюра будзе ад украінцаў, Бжазіньскі — ад палякаў, Якабсон — ад латышоў, Сядых — ад рускіх... Каб прафаны не ўбачылі вашу еднасць, вы можаце дзеля прыліку i пасіпець адзін на аднаго, але ў рэшце рэшт павінны дружна ўхваліць Часовы ўрад... Ясна?

— Ясна,— адказаў Муха.

Калі Дзядзя адышоўся, Муха i сёння доўга пазіраў яму ўслед: о божа, колькі таго чалавечка, а колькі ў яго сілы i ўлады!

4.