Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— Цяпер, сябры, кораценька пра тое, што за апошнія дні адбылося ў Петраградзе i што нам трэба рабіць,— сказаў Фрунзе.— Па-першае, наша сувязная перадала нам вялікі дзякуй ад ЦК. За тое, што праясняем тут галовы арміі i тылу, што ўведалі ў Стаўцы i перадалі ў Петраград вельмі важныя навіны. A іменна: копію зместу тэлеграмы Мікалая генералу Хабалаву, вестку пра місію генерала Іванова i пра ад'езд Мікалая з Магілёва ў Петраград. Уведаўшы ўсё гэта, нашы таварышы паслалі агітатараў у воінскія часці i здолелі не толькі настроіць ix супраць Хабалава (не прымяняць зброю), але i далучыць да паўстанцаў. Лічы, увесь петраградскі гарнізон. А гэта, сябры, не меней 50-60 тысяч штыкоў... 27 лютага паўстанцы даволі легка захапілі Галоўнае артылерыйскае ўпраўленне, арсенал, найбольш важныя ўстановы, тэлеграф, паштамт, арыштавалі міністраў i буйных чыноўнікаў. Удала сарвалі i карную місію генерала Іванова. Хоць ён вёў на «усмирение» адборныя часці з Паўночнага i Заходняга франтоў, батальён георгіеўскіх кавалераў з асабістай царскай аховы, але «разложили» i ix: каго — пад Оршаю, каго — пад Гатчынай... Пасля 21 гадзіны 27 лютага ўтварыўся баявы штаб рэвалюцыі — Выканком Савета з 15 чалавек...

Фрунзе замаўчаў, пераводзячы дыханне. Усе ўважліва слухалі, бо некаторыя, асабліва з арміі, не ведалі апошніх навін.

— Канечне, каб нашы лідэры i таварышы не былі ў эміграцыі, на катарзе альбо ў акопах, то i яны былі б цяпер каля руля рэвалюцыі,— зноў загаварыў у цішыні Фрунзе.— А так не зусім зразумела, як будуць паводзіцца меншавікі i эсэры — лідэры Савета. Тым больш у незвычайнай сітуацыі, што склалася. Я маю на ўвазе тое, што ўчора ў 2 гадзіны ночы ўтварыўся i Часовы камітэт Дзяржаўнай думы на чале з Радзянкам, які аб'явіў, што бярэ ўладу ў свае рукі... Праўда, калі ўчора ўвечар расклеілі яго загад, каб салдаты вярнуліся ў казармы i аддалі зброю, то яго ніхто не паслухаў. Гэта значыць, Радзянка не здолеў «обуздать» Петраград, пацярпеў фіяска, Часовы ўрад пачаў фармаваць князь Львоў...

— Дык колькі цяпер улад у Петраградзе? — здзівіўся Кнорын, прамаўляючы крышку з прыбалтыйскім акцэнтам.

— Выходзіць, што тры,— усміхнуўся Фрунзе.— Савет, Часовы камітэт Дзяржаўнай думы i Часовы ўрад. Але лініі дзве. Савет заклікае ліквідаваць манархію. Як напісана ў яго звароце, «старая власть должна быть окончательно низвергнута и уступить место народному правлению», а лёс Расіі павінен рашыць Устаноўчы сход, выбраны на аснове «всеобщего, равного, прямого и тайного» выбарчага права. Радзянка i Львоў пакуль што нічога не сказалі пра ліквідацыю манархіі...

— Дык што гэта выходзіць? — запытаў Крывашэін, які разам з Кнорыным прыбыў сёння з 32-га тылавога эвакуацыйнага пункта сама пазней i найменш за астатніх ведаў пра сітуацыю ў сталіцы.

— А тое, што адны хочуць знішчыць самадзяржаўе, a другія — толькі яго падрэтушаваць...— загаварыў Мяснікоў, які прыехаў з Барысава раней i ўжо многае пачуў ад Фрунзе.

— I што з гэтага выйдзе? — зноў здзівіўся Кнорын.— Сутычка? Грамадзянская вайна?

— Горад, рабочыя i вайсковы люд, за ліквідацыю самадзяржаўя...— прамовіў Фрунзе.— А вось Савет, здаецца, спрабуе шукаць кампрамісу з Часовым камітэтам думы i Часовым урадам — гэта значыць, спрабуе даць свой, памяркоўны накірунак людской стыхіі...

Замаўчаў. Прыкусіў ніжнюю губу. Нават ведаючы больш за астатніх, нялёгка было ўсё як след ацаніць, тым больш што ў цяперашняй сітуацыі ўзніклі i досыць своеасаблівыя моманты.

— Што такое кампраміс Саветаў, Міхаіл Аляксандравіч? — запытаў Крывашэін.

— Па-першае, Савет згаджаецца ўтварыць Часовы ўрад (а ў яго, канечне, увойдзе буйная буржуазія), па-другое, яны разам рыхтуюць сумесную дэкларацыю, якую павінны аб'явіць сёння-заўтра...

— А чаму Савет сам не фармуе рэвалюцыйна-дэмакратычны ўрад? — падаў голас звычайна стрыманы Фамін.

— «Вышэйшая палітыка!» — развёў рукі Фрунзе.— Старшыня Савета Чхеідзе i яго калегі лічаць: яны не ўтрымаюцца, не навядуць ладу. Справяцца якраз моцныя свету гэтага. Савет бярэ на сябе функ-цыю кантролю за новым урадам...

— Гэты кантроль будзе толькі да таго часу, пакуль салдат не загоняць у казармы i адбяруць зброю...— прамовіў Фамін.

— Я хоць i больш за вас сёння ведаю, але не менш многага не разумею...— прызнаўся Фрунзе, хітаючы галавою.— Зусім не такога чакаў ад Савета...

— Ну, а што нам раіць сувязная? — запытаў Кнорын.

— Сабраць нашы сілы, расказаць ім пра ўсё, падтрымаць Петраградскі Савет i пачаць тут утвараць кааліцыйны Савет...