Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

Свёкры не адклікаліся, можа, i затаіліся тут, на палку, а вось Віця, як адчула ўжо лежачы на сваім ложку, не спаў.

Яна не загаворвала, не клікала да сябе, абыякава, нават са злосцю слухала яго тужлівыя ўздыхі — мусіць, ён не верыць, што яна толькі «выходзіць у вёску». Не зважаючы ні на нішто, яна задаволена выпрасталася, з прыемнай асалодаю адчуваючы сваё акрэплае маладое цела, заўсміхалася сама сабе i неўзабаве заснула.

4.

За першую чэрвеньскую палову, калі ўжо адцвілі яблыні, бэз, пацямнелі маладыя парасткі на сосенках, зліўшыся ў адзін цёмна-зялёны колер, зямля не толькі пацяплела, а нагрэлася ўжо, задыхала сухой гарачынёю.

Усё часцей удзень неба пачало зацягвацца цёмнымі хмаркамі. Ды яны нібы баяліся закрываць шчодры, аж выпівае вочы, блакіт, белыя пухнатыя воблакі, сплывалі за небакрай. Праўда, уночы наплывалі зноў — i там, у небе, бліскалі далёкія палахлівыя маланкі, глуха вуркатаў гром.

Гарачыня, парнасць дабіліся свайго: у адзін дзень, ужо нанач, неба густа зацягнулася марудлівымі, нізкімі i цяжкімі хмарамі, i ўночы разгулялася навальніца. Здаецца, увесь свет божы сляпілі раз-пораз бліскавіцы, з ляскам, са стрэлам i працяглым грукатам, аж дрыжэла зямля, ляскаў гром, цубаніў як з вядра лівень.

Навальніца, робячы то кароткія, то доўгія перапынкі, бушавала дні з чатыры. Пасля яе стала ціха-ціха; свет падняўся, пачысцеў, зазіхацеў ад яркага сонца, зазелянеўся i закрасаваў. Уміг шугнулі па пояс травы, набіраючы сакавітасць i вось-вось могучы запыніцца ў росце, пачаць блякнуць i пераспяваць. А гэта значыла, што ў Янкавіны прыйшла сенакосная часіна. У розныя гады ў розны час пачыналі сенаваць, але заўсёды пасля вялікай чэрвеньскай ачышчальнай навальніцы.

Параіўшыся, мужчыны з Глінішча рашылі сёлета падацца на Шубін за тры дні да сонцастаяння: трава, як ездзілі i паглядзелі стары Нямкевіч i Гарбацэвіч, вырасла неблагая, вялікія дажджы прайшлі ўжо, мужчынскай сілы малавата,— дык няма чаго адкладваць, цягнуць. Цяпер самы час, каб скасіць i высушыць у пагоду.

У суботу стары Нямкевіч падаставаў косы, што дагэтуль ляжалі за кроквінаю ў кладоўцы, разгарнуў анучкі — увосень змазаныя алеем косы блішчэлі, толькі сям-там, на дробках ці па тыльным боку, рыжэліся плямінкі, што, зрэшты, лёгка сціраліся.

Нямкевіч, прыхапіўшы малаток i бабку, падаўся за гумно — да калоды. Убіўшы ў яе бабку, ён сеў на пляскатае палена, начапіў на нос акуляры i з вялікім узрушэннем паклаў вастрыё касы на тонкую бабку i яшчэ лёгка, правяраючы руку, ляпнуў малатком. Пасля часта застукаў — i па Янкавінах, хвалюючы людскія душы, паплыла своеасаблівая звонкая i напеўная мелодыя, апавяшчаючы, што наступае сенакосная часіна.

Як пачуў, неўзабаве адгукнуліся яму звонкія косы i з іншых двароў, зліваючыся сваім звонам у прыемную летнюю песню. I кожная каса мела свой непаўторны голас: адзін ляскаў малатком моцна i рэдка, другі — слаба i мітусліва, трэці — з адцяжкаю. У кожнага з мужчын праяўляўся свой характар.

Пазней, калі тры касы былі адкляпаныя (бацьку, сыну i адна ў запас), Нямкевічы змазалі, дагледзелі калёсы, укаділі ix у гумно i склалі на ix рыштунак: касільны, граблі i вілы, жэрдку, вяроўку, сякеру, калодачку з бабкай. У нядзелю мужчыны адпачывалі, набіраючыся не столькі сілы, як ахвоты да паездкі i новай сваёй нялёгкай, але радаснай работы, а гаспадыня збірала ім торбу з харчам.

Падаліся на Шубін у панядзелак ранічкай, яшчэ шарай часінаю. Стары Нямкевіч, Янка i Ясік. Сталыя застануцца на лузе, a Ясік разам з такімі ж жэўжыкамі на чале з дзедам Вінцуком (стараставым бацькам) павінен будзе адагнаць дадому каня i калёсы.

Яны, Нямкевічы, ехалі першыя, a ўслед за імі цягнуўся доўгі абоз з іхняга Глінішча i Сяла (Чорныя, праўда, ехалі касіць яшчэ не сабе, а адрабляць іншым, найперш Гарбацэвічу за пазыкі) — коні, адчуваючы доўгую дарогу, жвава трусілі, i ад колаў па янкавінскім, а пасля i пa налібацкім лесе кацілася безупыннае рэха. Цяпер, пры старых, дзеці былі прыціхлыя, толькі з цікаўнасцю зыркалі па баках, а вось потым, калі будуць вяртацца дадому, дадуць волю сваёй гарэзнасці i радасці, нямала пазлуюць дзеда Вінцука сваімі выбрыкамі, галёканнем, бо, бывае, пераганяючы адно аднаго, сутыкаюцца, зрываюць атосы ці нават ломяць аглоблі.

Перад Налібакамі ix сустрэла ярка-чырвонае сонца, амаладзіўшы свет i разганяючы сырое мроіва; у Налібаках раз-пораз сутыкаліся з кароўскімі i авечымі статкамі, з соннымі пастухамі, ix з брэхам праводзілі сабакі; у Налібацкай пушчы было вільготна, парна, пара падымалася ўгору, раставала ў азалочаных сонцам верхавінах; у Кляцішчах ix абагрэў, заказытаў у носе ўжо дым з комінаў, абрынулася на ix ранішняя цяплынь. Янка не вытрываў яе, адразу зняў з сябе кажух.