Віктар Казько - Выбраныя творы ў двух тамах. Том І

— Не і не, твае жаўнерчыкі толькі «пу» і «пу» ўсяго .і ўмеюць. А гэта перад начальствам добра, а не на вяселлі. На вяселлі іншае трэба, каб хмелем усё гуло.— I хмелем, дзікім і п'яным, чортам кручаным рассыпаўся бубен. Вясельны Анісім сваю справу ведаў і піць навучыўся, хаця і без меры, але так, каб твару не губляць. I твар яго быў строгі і жорсткі. Не адрываючыся ад свайго інструмента, толькі перакладаючы яго з адной рукі ў другую, прымаў з рукі, што падавала яму, чарку, куляў яе ў бездань на вяселлях выпрабаванай утробы і вёў вяселле ад танца да танца, ад прыпеўкі да прыпеўкі, а сам заставаўся сур'ёзным, засяроджаным, як і маладыя. I княжборцы не вытрымлівалі гэтай сур'ёзнасці. Непахісная Царыца, што век пражыла з падцятымі вуснамі, тут развязала рот:

Біў бубен, пела скрыпка, ходырам хадзіла хата. Але Мацвей разумеў, што гэта ўжо не вяселле, што гэта ўжо не весела, а трывожна ходзіць хата, хтосьці грукае па раме кулаком, але падымацца не спяшаўся. Адзіны толькі чалавек сёння раніцай мог прыбегчы, каб пабіць яму вокны, прыцягнуць яго, Мацвея Роўду, да адказу. Ён, яшчэ нават не зусім прачнуўшыся, спрабаваў адцягнуць сустрэчу з тым чалавекам, наіўна спадзеючыся, што, калі ён спіць, значыць, нічога і не было, і, пакуль ён не прачнецца, ніхто нічога і не патрабуе ад яго, нібы спаць можна было бясконца. Дзед Дзям'ян ледзь раскатурхаў яго. У хаце каля стала сядзеў Махахей і курыў, пазіраў у акно, за якім ужо развіднелася, і смаліў, што паравоз. У Мацвея адлягло ад душы. Гэта быў не той чалавек, сустрэчы з якім ён баяўся. Хаця ў такую рань і Махахей мала чаго добрага мог прынесці.

— Пажар тут у вас ці паводка...

— Горш,— асёк яго Махахей.— Ад вады і яшчэ ёсць усё ж паратунак, а тут навала чорная.

— Чума ці. воспа?

— Сам пабачыш, накінь што, ды пойдзем.— I Мацвей зноў адчуў трывогу ад гэтага спакойнага, але разам з тым і загаднага: «накінь што, ды пойдзем», бы на плаху клікаў і загадваў яму ісці гэтым ранкам Махахей. I Мацвей, апранаючыся, блытаючы рукі і ногі, тужліва прыкідваў, што ж гэта яшчэ магло здарыцца: хлеб гарэў, вада яго тапіла, было балота, стала суша, чаго ж гэта яшчэ трэба чакаць, чаго асцерагацца, калі што з коньмі Махахея, то хоць і дрыжыць за іх Махахей і разумее Мацвей яго, але дарэмна гэта ўзняў ён яго, хай тых коней усіх ваўкі падзяруць. I без іх хапае клопату. А Махахей учора адразу ж з вяселля пайшоў да коней. Мацвей добра ведаў гэта, таму што пакінуў тое вяселле амаль што адначасова з ім.

— Лёнік з хлопцамі коней выганяў учора,— як угадаў Махахей, аб чым думае Мацвей,— Я апасля ўжо да іх падскочыў, і вось...

Мацвей не захацеў удакладняць, што за гэтым яго «вось»: Лёнік той даўся яму ў знакі яшчэ ўчора. У Лёніка, пляменніка Махахея, учора Мацвей выкупляў жаніху Надзьку, і Лёнік ледзь не падсадзіў яго, ледзь не зняславіў перад усёю вёскай. Маладыя сядзелі ў куце на крэслах, на якія быў накінуты поўсцю вонкі авечы кажух — гэта каб нічога не бралі яны з сабою з мінулага, аджытага і каб жылі яны багата і шчасліва, каб усяго ў іх было густа, як поўсці ў аўчыне. I Васька быў ужо і сёння шчаслівы, хаця і не вельмі ўдаваў на маладога, як усё роўна і не пара быў ён у сваім стракатым легкадумным пінжачку Надзьцы, хутчэй за жуліка ўдаваў жаніх, як перашэптваліся старыя. Бацька не дараваў сыну рабінкі і не даў грошай на касцюм. Мо ён, канечне, і злітаваўся б, ды сам Васька не схацеў скарыцца і добра папрасіць, мармытнуў толькі пра той касцюм. Бацька адказаў на гэтае яго мармытанне прыказкаю, чакаючы, што сып усё ж павініцца:

— Княжборцы без кажуха ў сваты не хадзілі.

Сын замоўк, вініцца не стаў. Свае ж грошыкі ён недзе перад самым вяселлем патраціў на «Маўру». «Маўру» таго, скульптурку таго голага і пустога ўсярэдзіне негра, прывёз аднекуль з-за мяжы былы сябра Васькаў Толік Шчур, які служыў у марфлоце. І «Маўра» ўеў, узяў княжборцаў за жывое. Шчур карыстаўся гэтай іх цікавасцю да заморскага дзіва, заманьваў паглядзець па тое дзіва княжборскіх дзяўчат і маладзіц. Цікавым было тое, што ўсярэдзіну скульптуры залівалася віно. Можна было і ваду, але віно ж цікавей. А яшчэ больш цікава, як вылівалася гэтае віно. Не ўтрымалася, каб не наведаць Шчура і хоць, адным вокам зірнуць, на тое дзіва, і Надзька. Таму Васька і быў вымушаны перакупіць тую «Маўру» ў Шчура, усадзіў за яго ўсе свае грошы, прынёс «Маўру» нявесце:

— Наша цяпер, будзем з яе на вяселлі віно піць.

Надзька «Маўру» адразу ж і кокнула, толькі чорныя пырскі ў розныя бакі, а «кранцік» на падлогу. Аддзячыла яшчэ жаніху за той падарунак з правай ды з левай рукі. І тады ўжо княжборскія прыкметлівыя жанчыны прадказвалі: «Свайго вучыць, вой, як свайго ўжо ахаджвае, хутка вяселле».