Вінцэсь Мудроў - Жанчыны ля басейну

Кроў грукоча ў скронях, густым цурком зьбягае па твары. Сьвет перакульваецца, і камісар, каб не паляцець у бяздоньнен начнога неба, ушчаперваецца пальцамі ў халодны пясок сваёй магілы.

Да адпрыўленьня цягніка заставаліся лічаныя хвіліны. Алеся на прызначаным месцы не было, і ён, азірнуўшыся на бакі, голасна крыкнуў, сілячыся перакрычаць бязладную вакзальную гамэрню.

- Тут я6 тут, - азваўся сябра з-за сьпіны.

Поціск Алесевай рукі запаў у душу нейкай няўцямнай згадкаю: штосьці ў жыцьці было зьвязанае з гэтым поціскам.

- Знайшлі месца, дзе стаяць! - перагарна выдыхнулі адразу некалькі глотак, і яны адышлі на самы край пэрону.

- Значыць, у Сургут?

У Сургут, да дзядзькі. Днямі ад яго ліст дастаў. Піша, што ўладкуе да сябе, мулярам па трэцім разрадзе.

- А можа, усё ж такі застанесься, пяройдзеш на вечаровы?

- Дарогу, дарогу, грамадзяне! - памаранчавы электракар з шыхтом грукатлівых вазкоў паволі выбіраецца зь людзкога натоўпу.

- Справа вырашаная. Ды і дзядзька чакае, - Алесь ускінуў на рамёны пляцак, але, згадаўшы аб нечым, скінуў пляцак долу і таропка расшпіліў лямкі – Вось, вазьмі на памяць. Ахвяруеш калі-небудзь музэю.

Сшэрхлая вокладка «Граматыкі» непрыемна казытнула пальцы.

- Ну, давай! - сябар абняў яго, страсянуў на адвітаньне за плечы, і ён дакрануўся вуснамі да цёплай Алесевай шыі.

- Сталі тут як азяроды, прайсьці няможна! - гукнула цётка ў чырвоным, зьбітым набакір парыку, якая прабівала сабе дарогу аграмадным дывановым скруткам.

- Алесь, пачакай! - ён адчуў раптам, як шмат яму трэба сказаць сябру гэтай апошняй, расстайнай хвілінай. – Разумееш, мне здаецца, што мы памыляліся, - вочы ягоныя, нібыта шукаючы штосьці, блукалі па запляваным асфальце, - гэтая нашая ілюзорная радзіма, мова, якая нікому не патрэбная, гэтая твая ахвяра. Дзеля чаго яна? Ісьці да ісьціны трэба з народам...

- Убіцца ў натоўп і бадзёра шыбаваць да камунізму?

- З дарогі, з дарогі, мальцы!

- Ісьціна таму і ісьціна, што нараджаецца не з канфармізму, а зь вялікіх і малых ахвяраў, з чалавечых пакутаў, з памылак, наржэшце...

- Чаго вы тут пасталі, паразыты? - дзядзькі ў цыратавых хвартухах, што цягнулі да вагона-рэстарана скрыні з гарэлкаю, адсунулі Алеся ў самыя нетры натоўпу.

- Пачуеш што пра Гека – напішы! - гукнуў Алесь, і рука ягоная на кароткае імгненьне ўзьляцела над людзкімі галовамі.

- Алесь! Жыцьцё адно! - адбіліся ад вакзальных сьцен словы апраўданьня, і раптоўная згадка зыркім сьвятлом асьвяціла памяць: гэта Алесь дапамог яму ўзьлезьці на машыну, першы падаў руку – тры гады таму, у той мітусьлівы, не па-восеньску скварны дзень.

Дома, не распранаючыся, ён падзер «Граматыку» на дробныя шматкі і ўкінуў у бляшанку зь нежакуркамі. Папера спорна загарэлася, жоўтая яснасьць асьвятліла твар, і ён, адчуўшы за сьпінаю нечую постаць, спалохана азірнуўся. На аблезлай, паплямленай рэшткамі старых выцінанак інтэрнатаўскай сьцяне чорнай зданьню паўставаў ягоны ўласны цень.

Раніцай, калі аціхае вецер, паветраў стэпе бывае на дзіва празрыстым. І калі доўга ўглядацца ў незамглёнае пылам неба, дык там, у лазурковым прадоньні, можна ўгледзець нябачную ўдзень рухавую кропку. Гэта каршун, гаспадар тутуэйшых мясьцін, лунае над стэпам, аглядаючы з вышыні сваё гаспадарства.

«Зусім як у кнігах», - падумаў камісар, углядаючыся ў валошкавы блакіт маладога неба. Над героямі кніг, якія ён некалі прачытаў, таксама кружлялі драпежнікі. Героі паміралі ў пустэльнях, і побач зь імі, на распаленым пяску, сядзелі ўсходнія прыгажуні. Героі ўлашчвалі прыгажуняў рамантычнымі аповедамі, і, вядома, ніхто зь іх не валяўся на дне ямы, перапэцканы ва ўласныя ваніты.

- Лухта! Усё лухта! - прашаптаў камісар, і на нерухомых вуснах ягоных застыла гаркавая ўсьмешка. Дзіўна, але ён зусім не адчуваў болю, і толькі галава зьлёгку кружылася ці то ад слабасьці, ці то ад саладжавага паху палыну, якім было прасякнутае паветра. На душы было спакойна і суцішна, і нават думка аб сьмерці, ад якой яшчэ ўчора стаўбурыліся валасы на галаве, сёньня ня здолела сьцерці з вуснаў гіранічнай усьмешкі. «Ды і што такое сьмерць? - думаў ён, пазіраючы на рухавую кропку ў небе. – Так, бясконцы сон бязь сьненьняў. Прынамсі, нічога ня будзе нагадваць аб мінулым жыцьці, па якім ён прабег зацкаваным хлусам». Камісар прыціснуўся шчакой да авечай воўны, і таварышка па няшчасьці наструніла вушы. «Адкуль яна, гэтая зацкаванасьць? Можа, гэта генэтычны спадак? Продкі ж, палескія сяляне, спрадвеку гнуліся да зямлі, баючыся выпрастаць хрыбціны...»