Алесь Разанаў - Рэчаіснасць

Украінскія вила працавітыя, як валы; але калі яны маюць сілу, не маюць «вільності», калі маюць «вільность», не маюць сілы.

Беларускія вілы, ці яны ўбіваюцца ў гной, ці ўвіхаюцца з сенам, усялякі раз мусяць ведаць, у якім баку Вільня.

Польскія widły відушчыя: яны глядзяць у ваду Віслы, а бачаць, што робіцца далёка ў наваколлі.

Рускія вил ы, куды б ні вялі, заўсёды апынаюцца перад немінучым выбарам: или — или.

Лапці — палапленцы: пасчапляныя з асобнык лапікаў, яны лёгка ўпускаюць i выпускаюць вільгаць, i на балацінах Пцічы, Піны ді Прыпяці яны найлацвейшы абутак.

Лапці плятуцца самі, ix не трэба купляць, за іх нее трэба плаціць; плоць ад плоці тутэйшай прыроды i тутэйшага побыту, яны „прыліпаюць" да сваіх носьбітаў i, робячыся іхняй прыкмецінай, уплываюць на іхнюю постаць.

Цельпукаватыя, нібы мадзведжыя лапы, лапці дацялёпваюцца i да пляца, i да палаца.

Лапці сціплыя, але нагам i душы з імі цёпла.

Быццам драпіна-бразгоціна, баразна разразае поле на дзве часткі, на дзве палавіны, але гэтым не абражае яго, а дагаджае яму.

Наперадзе баразны, надаючы знакі, куды ёй кіравацца, тупаціць конь, бразгаціць збруя i шаргаціць плуг, ззаду на ёй збіраюцца i ўсчынаюць свой амбарас вароны, i хоць зараз баразна здаецца разбуранай i нямою, яна неўзабаве аздобіцца прыязнай зялёнаю рабізной.

Якою б доўгай баразна ні была., яна — якраз; яна выводзіць ранак у вечар, зару — у змярканне, сяўбу — у збор ураджаю i, усё больш трацячы свой вобраз, усё больш набывае яго.

Нерат нырае ў нетры ракі і, прапускаючы раку праз сябе, затрымлівае яе жыхароў — рыбін,

Нерат нікому не дароўвае неабачлівасці, і хто ў яго раптам трапляе, таму няма ходу ні ўзад, ні ўперад.

Але нерат не рады сваёй удачы, бо калі ён парожні — ён адчувае сябе ракою, для якой няма перашкоды, а калі з рыбай — дык рыбай, якая шукае і не знаходзіць ратунку.

Калі здараецца кепскае — б'ецца люстэрка ці гляк, тады ўзнікаюць аскепкі — аспекты пытання, якія забылі само пытанне, складнікі спектру, якія згубілі сам спектр.

І як бы пасля іх ні склейвалі і ні склепвалі, яны ўжо не змогуць вярнуцца ў колішнюю самаадсутнасць, яны ўжо не змогуць прыняцца ў ранейшую цэласнасць.

На аскепак, нібы на блазна-кепа, валяцца кіпы кепікаў, яго папікаюць, яго папіхаюць, пакуль наогул не выпхнуць на сметнік, і калі шкліну ці гляк шкадуюць, то нікому ніколі не прыйдзе на думку пашкадаваць аскепак, сказаць, што ён кемлівы, што ён пекны.

Аскепак — скептык: ён ведае, што ў аснове ўсіх непарушных саюзаў, усіх маналітных сплаваў прысутнічае непрыкметнае, але шматстайнае «аз», і гэтае «аз» аднойчы захоча акрэсліцца, захоча стаць к і м с ь ц і.

Нібы яго точыць верад, верацяно шчыруе ад цямна да цямна, а калі запальваецца лучына, то і ў часы вялікіх і мігатлівых ценяў, і такім чынам расце: набывае ўсё большую вагу, таўшчыню і вартасць.

Скіроўваючыся сваім верхам і нізам у два процілеглыя канцы, сумяшчаючы і ўраўна-важваючы ў сабе два процілеглыя вектары, верацяно не западае ў невараць, а ўцягвае навакольную прастору ў віртуальную сферу свайго ўплыву.

Быццам віруе вір, верацяно верціцца адно толькі наўкола самога сябе і, «перацягваючы» разбэрсанае ў спарадкаванае, няпэўнае ў пэўнае, верыць, што яно цэнтр рэчаіснасці.

I ці возьмецца хто пярэчыць, што яно не мае рацыі?!.

Стараславянскі с т о л п ъ, нібы святочны стол, прываблівае да сябе людскія толпы.

Украінскі с т о в п, нібы пост, «сталае» ўсіх, хто едзе і хто ідзе, і таму ён — сто, і таму ён — стоўпішча.

Рускі с т о л б стаіць пасярод дарогі, і той; хто разбівае аб яго лоб, лаецца: «Асталоп!», а хто блытаецца ў трох соснах, вітае яго: «Апостал!»

Сербскі с т у б — тубылец: выступаючы над зямлёй, нібы ступа, ён, нібы студня, уваходзіць углыбіню.

Літоўскі s t u l р а s адтуль і адсюль затуляе сваім тулавам Летуву ад непажаданых наступстваў.

Беларускі с л у п лупаціцца ў наваколле, спрабуючы даўмецца, чаму ён усім слугуе, а ўсе яго лупяць, усе лупцуюць.

Ключ кліча, замок адгукаецца, ключ шукае, замок чакае, ключ ведае, замок мае, ключ то знікае, то зноўку ўзнікае, замок застаецца заўсёды на тым самым месцы.

Ключ ад усіх хаваецца, замок усім аб'яўляецца, ключ — у схованцы, замок — навідавоку, ключ уладкоўваецца ў сухім і ў цёплым, замок мокне на дажджы і калее на холадзе.