Анатоль Вярцінскі - Святло зямное

— Каму патрэбен барабанны бой?
— Я спадзяюся, што не нам з табой.
Зноў ваяваць задумалі правіцелі.
Яны тым i жывуць — кровапраліццямі.

— Ты ведаеш, Ду Фу, вайне цану?
— Паходам за Вялікую сцяну?
Дазвольце мне, старому, усумніцца,
што трэба пашыраць камусь граніцы.

— Што бачыш ты яшчэ вакол, Ду Фу?
— Сарвала ветрам у бедняка страху.
Юнцы смяюцца над старым з пагардай.
Няшчадна глушыць пальму куст паганы.

— А як, скажы, Ду Фу, было раней?
— Было, як помню, лепш i разумней.
Старэйшых моладзь шанавала строга.
Кармілі нават i каня старога.

— Чаму, Ду Фу, пакутуе народ?
— А хіба можа быць наадварот,
калі яго правіцелі — тыраны,
як барсы, жорсткія,
тупыя, як бараны.

— А можа ўладар інакшым быць?
— Калі ён будзе свой народ любіць
і будзе слухаць мудрыя парады...
Такіх не дапускаюць да ўлады.

— Не вечныя ж, Ду Фу, тыраны, зло?
— І на дракона знойдзецца сіло.
Які б ні быў ён грозны і вялікі,
а прыйдзе час — зламае свае іклы.

— А ты прыдворным мог бы быць, Ду Фу
— Каб дагаджаць, каб гнуцца ў дугу?!
Я з голаду памру, але не буду
лісліўцам, баязліўцам, лізаблюдам.

— Не хочаш пець ты на агульны лад?
— Прырода не дае такі загад.
Спявае вунь птушыная чародка,
і ў кожнай голас свой і свая нотка.

— А як бы ты хацеў, Ду Фу, пражыць?
— Свайму народу я б хацеў служыць.
Хацеў бы, як мужчына, жыць без страху,
хацеў бы акіянскага размаху...

Вось так размову мы з Ду Фу вялі.
Не падзялялі нас ні дзесяць тысяч лі,
ні сотні год, ні розніца між мовамі,
ні сцены (як старыя, так i новыя).

Быў мне Ду Фу — як самы блізкі друг.
Вітаў над намі чалавечы дух.
Як брат, са мною гаварыў Ду Фу...
...Чытаў я кнігу, за страфой страфу.

КАМЕНТАРЫЙ ДА КАРАНА

Магамет не пайшоў да тары.
Пайшла гара да Магамета.
Я раскажу, як было ўсё гэта,
я растлумачу вам міф стары.
Гара не сама пайшла, бо ў яе
было пачуццё годнасці горнай, —
чаго нам, людзям, на жаль, не стае.
Была гара высокай і гордай.
Лічыла гара, што Магамет
сам да яе хадзіць павінны.
Ён і хадзіў, пакуль быў наіўны,
пакуль не ўвёў яму ў вушы свет,
што ёсць на свеце адзіны бог,
той бог — алах, і няма другога,
а ён — прарок гэтага бога,
і як да гары хадзіць ён мог...
І хоць быў мудры той прарок —
падаўся ліслівым нагаворам.
Рашыў, што болей не зробіць крок
насустрач гэтым упартым горам.
Маўляў, хай ходзіць гара сама.
Хопіць заносіцца ёй высока.
Апроч алаха — бога няма,
апроч Магамета — няма прарока.
Гара ні з месца.
Стаяла гара.
Што ёй да бога, да цара?
Што да прарока боскага ёй,
калі пад ёю цвёрдая глеба,
калі крутой вяршыняй сваёй
яна сама падпірае неба.
Думаў прарок:
«Як прымусіць гару
Якім пайсці яму лепей шляхам?
Найду я з алахам пагавару,
пайду я параюся з алахам».
Алах нядоўга слухаў яго.
Ён тут жа даў свайму гневу волю:
«Не шанаваць прарока майго
я нікому не дазволю!
Хай лепш — паздарову-падабру! —
крутануў алах бялкамі. —
А не, дык гару я ў прах сатру,
не пакіну на камені камень!
Можа, тады адчуе яна,
хто ўладар усяго сусвета...
Апроч алаха — бога няма,
няма прарока — апроч Магамета!»
Няцяжка ўявіць, што далей было.
Далей на вяршыню гары, як на шыю,
накінулі слугі алаха сіло
і сталі цягнуць,
гнуць сталі вяршыню.
Цягнулі сілком. цягнулі сілом:
«Ідзі да прарока і бі чалом!»
Яшчэ ланцугамі гару аплялі,
усяк прыніжалі ў гэтым палоне,
каб звесці да ўзроўню нізіннай зямлі,
каб звесці да ўзроўню абалоні.
Гара і пайшла...

1. ДАВЕДКА

— Ваша імя Праметэй?
— Так, Праметэй.
— Вы здабылі агонь для людзей?
— Агонь для людзей.
— Нацыянальнасць — міфічны грэк?
— Міфічны грэк.
— Час нараджэння — антычны век?
— Антычны век.
— Вы па паходжанню тытан?
— Так, тытан.
— Вашым ворагам быў тыран?
— Так, тыран.
— Ён прыкаваў вас да скалы?
— Так, да скалы.
— Вашу печань ірвалі арлы?
— Ірвалі арлы.
— Вы абліваліся крывёй?
— Так, крывёй.
— Вы пакрываліся карой?
— Так, карой.
— А дзе былі людзі, дзеля якіх?..
— Дзеля якіх...
— Не памаглі ні грэк, ні скіф?
— Hi грэк, ні скіф.
— Ды вы не былі адзін, як перст?
— Не быў, як перст.
— У вас быў добры друг Гефест?
— Быў друг Гефест.
— Што ён рабіў, ваш добры друг?
— Мой добры друг...
— Каваў па волі багоў ланцуг?
— Каваў ланцуг.
— Каваў ланцуг з жалеза таго?..
— З жалеза таго...
— ...Што здабылі вы для яго?
— Здабыў для яго.
— І ў кузні той, дзе разам з ім?..
— Дзе разам з ім...
— Кавалі вы шмат лет і зім?
— Шмат лет і зім.
— І сам Гефест, ніхто другі?..
— Ніхто другі...
— Надзеў вам тыя ланцугі?
— ...Мне ланцугі.
— І распінаў вас на скале?
— Але...