Анатоль Вярцінскі - Святло зямное

Але, як ужо згадвалася, Вярцінскі не з тых паэтаў, што лунаюць толькі ў стратасферы духу i думкі. Ён ставіцца з увагай да канкрэтнага дзеяння, учынку, факта. Умее часам за прыватным фактам вылучыць вялікі мастацкі сэнс, за звычайнай падзеяй пабачыць важнасць з'явы. Есць у яго, скажам, «Балада пра спаленую вёску і жывога пеўня». Канкрэтная відавочнасць факта, парадаксальная супярэчлівасць падзей насычаюць выбуховай экспрэсіяй «Баладу...» Такі неадменны атрыбут вясковага рання — певень, жывы сігнал дня: трэба даіць кароў, паліць печы, ісці ў поле. Адзін певень азавецца, другі, трэці — i пайшоў рабочы перазоў на вёсцы. А тут галосіць певень, а ніхто з ім не перагукваецца, ніхто не ўстае на золку. Спаленая, мёртвая вёска — i жывы певень. Несуадноснасць, несувымернасць.

Або — ёсць у Анатоля Вярцінскага верш «Статак вяртаецца з поля». Пра звычайную падзею, што кожны дзень улетку адбываецца ў вёсцы. Але так гэта рэчыўна, зрокава адчувальна пададзена, так усім ладам верша сцвярджаецца будзённая важнасць, непарушная трываласць падзеі, што мы адчуваем у будзённым факце з'яву — урачыстую, як меса працы, i простую, як луста хлеба.

Ён актыўны ў пошуках жанраў. У яго з'явіліся і казкіп'есы. Ён актыўны як крытык — артыкулы, эсэ, дыялогі, інтэрв'ю. Асэнсаваць уласную творчасць i творчасць іншых — бясспрэчнае правіла для Вярцінскага.

Так i апошняя па часе напісання «Паэма надвор'я» — у фарватэры пастаянных пошукаў паэта. Пра клімат быцця, надвор'е душы, пра надвор'е маральнае — на планеце, у гісторыі, у нейкіх. фрагментах жыцця грамадскага i асабістага. Пpa тую запаветную струну ў душы i жыцці кожнага, якая не дае паддацца маральнай спячцы. Паэт, нагадваючы нам пра вернасць сваім ідэалам, як i у «Паэме мора», даслоўна паўтарае:

Свежыя ветры эпохі — сёння і тры чвэрці стагоддзя назад — i пра гэта паэма Анатоля Вярцінскага. Прычым асаблівай выразнасці ў гэтай паэме, як i у папярэдніх сваіх творах, Вярцінскі дасягае, калі не баіцца што-небудзь прамінуць у фактах, калі ён адступаецца ў нечым ад сваёй дасведчанасці i дае магчымасць думцы i эмоцыі сплавіцца i выслабаніцца ад путаў шматлікіх дэталей, становщца раскаваным, смелым, лёгкім. Скажам, у «Эцюдзе сёмым. Тры дні збіраўся дождж...» як быццам і цяжка вызначыць, у чым тут сакрэт, але вызваленая думка, вызваленая рытміка верша перадаюць і вызваленне прыроды, і вызваленасць чалавечага духу, азаніраваны клімат душы. Радок вядзе за сабой, прымушае ўжыцца ў гэтым клімаце — ці хочаш ты акліматызавацца ў ім ці не.

І ва ўсім — тая ж адкрытая эмацыянальнасць, нават падкрэсленая адкрытасць эмоцый, што i у ранейшага Вярцінскага. Дарэчы, чамусьці існуе даволі ўстойлівае меркаванне, што Вярцінскі — паэт рацыяналістычны.

Але, мне здаецца, эмоцыя i думка ў яго выступаюць у спалучэнні. У тым і сіла паэта.

Ён не схільны да пункцірнасці вобраза, аддае перавагу размашыстасці чоткай лініі, шырыні мазка, не вельмі спакушаецца паўтонамі. У сваёй спіралі пошуку ён даражыць рухам верша, каб «тэмпература» яго твораў была адэкватная тэмпературы быцця, тэмпературы актыўнага, дзейснага светаўспрымання.

АЛА СЯМЁНАВА